I.

117Odin kom til Vennestad i sju-tida julmorgonen. Han hundfraus og hadde ikkje stort annan tanke enn å komma seg inn i varmen.

Det spraka forlivande på gruva i kjøkene, den eine branden puttra og prata med den andre, og logen hoppa over dem og lo; han ansa dei ikkje, og kjøkene var tomt for folk. Han vart ståande innom døra. Kjøkene smilte så blankt og fiendsk imot han, det var ikkje her han skulde vera. Og så er det julmorgonen! sa det til han. Kvit duk var der på kjøkenbenken, og kvite papirtaggar på alle hyllene; og oppå mantel-hylla stod lysestakane og skjein. Slik var det heime i Kjelvika òg, i dag, det kom og synte seg med han stod der. Da kom det for han, som ei underlig lukke, at alt det han hadde sett og såg, det var berre draumen; det at han var til, at han var Odin, det var sant.

No hørte han det gjekk inni stua. Det blir likast eg går inn med ein gong, tenkte han. Berre eg ikkje møter nokon i døra. I det same gjekk 118døra opp, og Elen kom med ein unge på armen og ei mugge i handa. Ho var litt sømnpjuskut i andlete, og så hjartans like vis på at han var her. Auga hennar vart ståande på han, – no drømte visst ho òg. Han flytta føtene eit par gonger.

«Ja!» sa han berre.

Ho vart enda meir rar å sjå til; no blir ho vâr kor våt og ruskut han er, og seier einkvart.

Da mannar han seg opp og smått ler, og måle er kringt og kvikt:

«Ja, dem hi jaga ette mæ, men det va ingen ting, det såg berre slik ut. Nei, for sæ kund ikkj – det va noko som æ ikkj kund fortel, for det kund æ ikkj, og Gråvêren han –»

Han tagde midt i det.

«Kor du hi vøri i natt da?» Ho spurte to gonger.

No går det i døra attom han, og Iver kjem inn ifrå stallen.

«He?» seier han, han ser frå den eine til den andre. Så går han bort til benken og sett ifrå seg lykta, spenner av seg føraneForfatternote: førane ɔ: sko av avskorne sjøstøvlar og tek på seg eit par tøflar; det var så livaktig det kunde bli, syntes Odin. Han less ikkje som han ser guten meir, han går beint inn i stua.

«Ka i all verden ska du ha å bytt om med, mein du?» Elen ser seg oppråd i kring.

«Pøtt san! æ kan tørk i kropp, det gjer ‘n Bendek, det e ikkj fali med di.»

119Ho bad han ta av seg på føtene, men han gav seg ikkje om det. Det var så langt unna han, alt i hop.

Iver kjem att, og no ryk det av han: Hadde dei jaga han? – Ja, sukka Elen. Han snur seg til Odin, ruskar han liksom blå vaken og inn i sjølve verda:

«Snakk sant no, din snøstrøsk! Koles hi du stelt dæ? Hi dem jaga dæ da? Fortel mæ kvart eit grand, høyri du!»

«Æ ska fortel a mor det.»

Iver fall utor, der han stod. Andlete vart så likt eitkvart stygt han hadde drømt, – det var himmelen i natt, da han lyste fram etter snøkaven. Så vondt hadde aldri nokon sett på Odin. Det er slik dei er, tenkte han. Men auga hans rann beint imot den andre sine, blykta til og glatt unna, men var der straks att.

«Føst ska du ha bank, og sia ska du få dans i veig igjen og be vakkert fer dæ!»

Han vil ta etter guten. Da seier Elen:

«Nei vent no. Det får no bli mi sak, heller.»

Iver rykte til, og vart ståande og sjå på henne. Og ho ser på han. Det var liksom sagt no, at ho hadde sørga for guten slikt det var. Han glodde like steingrått og dumt, da ho tok med seg guten til kammerse, og han stod der enda, da ho kom att med våtklæane hans.

Tausa har komme inn utor fjøse og held på og silar mjølka, men henne ansar han ikkje, han kaldflirer til Elen:

120«Jaså ja, du ska te å vara Åsel her i gåren no? og æ ska var Kresten, mein du?»

Elen gjekk sin veg, og han kom etter. Ho gjekk som ho beit i ein smil, for foreldra hennar hadde han aldri nemnt før, og kva skilde dei henne? Odin sat halvnaken på ein stol i kammerse, og døra var oppe. Drengen, ein liten 15-16 års gutladd, sat innmed omnen og lest som han ikkje hørte eller såg nokon ting. Tausa gjorde seg ein sving inn, skulde sjå etter einkvart.

«Jaggu ska ‘n få dans i veig, så blaut han e!» Iver kaldflirte att, han var tør og sprukken i måle.

«Kanskji æ dansa min veig æ ò,» kom det ifrå Elen, da tenarane var ute.

Odin hoppa på stolen. Det vart så lenge før måle til Iver kom att.

«Ja, det hi kommi amerikanera te bygds no.»

Elen kom ut i kammerse og let att døra. Odin torde ikkje sjå på henne. Ho måtte vera mørkraud i andlete no, eller daukvit.

«Han!» sa ho med seg sjøl. «Han va no vel den sist æ gjekk te lell.»

«Du va no på vein, her ein kvelden i fjor – trur du æ e fødd i fjelle?» hørte dei måle hans skratta inni stua.

Elen bad Odin fortele kva som hadde komme på, og han gjorde det. Berre at han snudde litt på det, så han slapp å fortele han ikkje hadde vore åleine om det. – Og børsa ho var fortrolla, ubetinget! sa han, for no var han midt inni ville 121hendingane. Men meg beit det ikkje på, dei når ikkje i meg, det er ansles med han Bendek, som er gammal, trur eg. Nei, gut!

Kven som var med han da? Var det Jørnstrand-ungane?

Han såg forfæld på henne:

«Veit du det da?» Og så sukka han og såg vekk: «Det va det æ ikkj villa ut med åt ‘n Bendek.»

«Kofor det da?»

«Nei, æ brydd mæ ikkj om det. For det gjekk ikkj an. Men skuld æ det da?»

Ho såg både på han og ifrå han: Nei, når han ikkje syntes – –

«Ja?» lo han, – «ja det va det, sjer du!»

Da dei sat ved frukost-borde, gjekk det stilt for seg. Den eine kunde sjå bortpå den andre, men da hadde ikkje han auga sine den vegen.

Og sia utetter dagen vart det enda stillare; det tyngde og tyngde. Midt inn i det kom kirkeklokkene, og da fór det ein brennande styng gjenom Odin, det var jula og høgtida, det song så stort og gudelig, – hadde han havt klæane tørre og på seg, så hadde han rømt med ein gong, langt ut i marka nokonstads, for bygda ho hadde for sterkt eit mål.

Iver tok på seg ytterfrakken og stakk salmeboka i lomma. Så spurte han, og no var han rimelig i måle, om det var noko større guten hadde gjort. Elen fortalte han hadde fare med ei børse, og så hadde han komme i skade for ein sau. Og så vilde han ikkje fortele kven 122som var med han, la ho til. – Var det derfor dei jaga han? Jaså. Og det til svarta natta? – Ja.

«E dem besætt dem? Det kan ikkj vara te. Best æ går dit og høyri.»

Han gjekk til kirka først. Straks etter middagen sa han det att. Han hadde fleire ålvorsord usnakka med han Bendek.

«Ja men, du ska ikkj gjera det,» seier Odin, han har reist seg så bleik at det skin av han. «Du gjer det ikkj, høyri du! det va mi skyld alt i hop!»

«Jaså, det e slik å forstå. Kund mest tru det ja.» Iver smiler ikkje så ein kan sjå det, men det gjer Odin stiv alt ned i føtene. «Ja, så ska du gå og be om-forladels. Så mykji du veit det.»

Elen snur seg til han og seier det same. Ja, når ho sannar med han, blir det inga anna råd, seier han til seg sjøl. Du må da vel kunne klare det.

Han puska på seg og skulde i veg. Det var ikkje han, dette her, det var ein som ikkje skilde han, han mintes eit ord han hadde hørt på skolen: «Din skjitgut utu plassan!» – ein slik ein var det; ein som dei jaga dit dei lysta. Og no bar det i veg. Det var kvelden alt.

Da han er uti kjøkensvala, kjem mora, fullt påklædd. Ho fekk gå med han, seier ho. – Å, seier han. Det vart ikkje til meir; han vart så forundra. Det var han Odin likevel, som stod her, men han var ikkje stor.

123«Æ skuld ha klara det ålein, mor. Trur æ da.»

Han opna døra. Nakne gråe kvelden vollane bortetter og skogjaren rundt, og fjelle stod hardt og stridt imot ein. Det ira gjenom han, at dette andlete hadde han vore ute for, det var uråd å stå seg imot det.

Han snur seg til mora, ho kjem og skal gå, han tek handa hennar og blåheld:

«Mor, dem e fali! Dem e fali all i hop!»

«Hi du ikkj vissta det før da, stakkar?»

«Nei. Men det nøtta ikkj imot dem!» han klyp henne liksom han er ifrå seg.

Ho blir ståande. Eit par gonger hører han ho sukkar. No gret ho visst òg.

«Vi legg i veig da, mor! Det går vel, ska du sjå. Det pla da bli ei rå. Æ klemmi i veig ålein, gjer æ!»

«Villa du helst vara her hoss mæ lell da, Odin?»

«Æ kund no hjolp dæ å pass bane da.»

Ho hørte kor bortkomme det var, vaksemanns-måle i han. Ho stod litt enda. Så tok ho han i handa og gjekk inn.

Iver såg opp på dem, litt lenge. Var no den ferda gjort? spurte han. – Ja, svara ho berre. Odin sette seg på vedkassa attmed omnen. Han syntes han hadde romme sitt der. Det vart elles eit tak å halde seg vaken. – Han kan no hjelpe meg med å passe barne, hørte han mora sa. Og no vakna visst han Iver, der 124han sat: Det kunde han ja, gutsøkkja, han måtte alltid kunne gjera rett for maten, heretter. – Ja, kom det ifrå Odin, han flytta seg litt på kassa.

– – – – Det vart ikkje trøyheit just å vera barnfostre. Det var ein bråksam og apsam liten uting til unge, ein utange som det aldri var fred å få for, støtt skulde han vera oppi hendene, og aldri sat han til lags og aldri hadde han den rette tingen i handa si. Mora gav han seg mindre om etter kvart, det var Odin all dagen; og det verste var at det var berre ein førkjeunge. – Du er glad i a litle-søster, meiner eg? sa mora ein dagen. Odin kjente han vart gloheit oppetter øyrstolane, det kjentes som han hadde fått seg ein lyring der. – Hadde det berre vore ein gutunge, så, sa han. For elles var ho da snild nok, kreke, når han tenkte seg om. – Og litegrand mon er det vel i det, mor? – I kva for slag? – At eg er her, meinte eg. – Ja, du store min!

Da vart han sittande og smile fram i stua, til han ansa på det sjøl og tok seg att med ein rykk. Men det var det, at andlete hennar vart han like slug på; det kom aldri og fortalte han nokon ting. Iver var ikkje meir urimelig han enn andre. Det hadde hendt seg han hadde sett på Odin. Det hadde hendt seg han bad han springe eit erend for seg. Da voks Odin i vêre, og runda seg i ålbogane: det skulde bli gjort ja! Men eg kryp no ikkje for han like vel, sa han med seg siøl. Han sa det ofte, enda han undrast på kvifor han gjorde det, og likte seg 125mindre for kvar gongen. Gong for gong sat han og hadde han for seg, dei var uti Kjelvikmarka, syntes han, han sette han fast berre med at han såg på han, og så tok han i så det dønn i haugane: «Ut utu mitt hus, sei æg, hell så gjer æg dæg oløkkeli!» Han var sveitt når han samla seg, og Bendek-måle hørte han som ein herlig om langt unna.

Ein kvelden var han to-eina med mora i kjøkene. Dei andre hadde gått og lagt seg. Ho sitt og stoppar eit hol i sokke-tåa hans, og han står attmed og ser på. Da seier han, best det er:

«At du lett han der tassin liggji i kammerse i lag-med dæ!»

Ho vart kokande raudlett, og før han vardest, fekk han ein under øyra så han raga. Men ho vart ståande og sjå på han ei god stund.

«Du må da skjemm dæ, Odin!» – det hørtes halvt som ho bad for seg.

Han gjorde det. Han gjekk på lofte og la seg. Der hadde han si eiga seng. Drengen og tausa låg der òg, ved kvar sin vegg; men somtid låg dei i same senga, hadde han vorte for. Det var visst for det at dei hadde så mykje å kviskre om.

Dei låg der og kviskra i kveld òg, hørte han, og i kveld vart han liggande og høre på dem. Just da han skulde til å sovne, hørte han det sa, det var tausa: – Ho Elen! Nei, ho får da gi seg, både på den eine og den andre måten. Det skulde ha vore eg! Han skulde ikkje ha komme der for ofte!

126Det sprang rundt for Odin; det var så for umulig å tenke på. Til slutt var han langt uti marka og sat midt i eventyre: der hadde han folka sine rundt omkring seg, og så kom Tassen dit og sette opp kjeften sin, og dermed var dei over han. Da vart det synd i han, lystelig synd i han, men så kom ‘n Odin, og han bad dem fara rådelig med kroken, han tok og leidde han heim til Vennestad: «Der hi du Tassin din, mor – slit med helsa! Farvel!»

Eventyre ja. Det var langt dit no. Han bles til det, mange gonger: Eg har vakse utor det no. Det blir annan tysing heretter, kar. Og sia blir det vel likare.

Ein dagen kom ein av Jørnstrand-ungane med ein klæ-pank ifrå Kjelvika. Det var klæane hans Odin. Iver stod og småblistra med seg sjøl ei stund; så sa han til Elen: Merkelig til folk, at dei ikkje spør ein gong. Bra han kom derifrå, trur eg. – Ja, sa Elen, men Odin syntes ho drog på det. – Jau, sa han, da Iver hadde gått ut, det var bra eg kom derifrå. – Du da! lo ho, du skal ikkje vera så skitvaksen i snakke. – Ja men, eg har sett meg for at eg skal bli – –

Kva skulde han bli?

«Nå, det ska du vel få sjå.»

Ho sette i og lo, nokre høge blanke tonar, som datt av i ein to tre tynne riks, ho lo aldri ansles. – Ja, Gud veit korles det går, sa ho.

127Uti kårstua var det ei gjente no, til å stelle for Eilert, for han var gammal og liggande. Ho var søster til Tassen, hadde Odin forstått, og Kristine heitte ho. Ho var åre eldre enn han, og vel så det, og svært stor etter alderen. Ho var vond innvendig. Han såg det med ein gong. Ikkje for det just, at ho hadde raudt hår, og ikkje for det heller, at ho var så bleik og tjukk, men ho var det; og auga hennar sa det same. Han heldt seg unna henne, så godt han kunde, slik han heldt seg unna Iver. Kristine kunde sjå han inn under augelokka, syntes han, og da kaldflirte det rundt omkring han: «Din skjitgut utu plassan.» Karen-Anna torde han nauvt nok tenke på no; det vart ei stor skam. Heile Kjelvika vart ei skam.

Ein gong kom ho og stakk til han einkvart i eit papir. Det var sjokolade! Han vart så skjemt og glad, han torde ikkje sjå opp. Han vilde takke i handa. Da remja ho høgt, ho lo seg mest forderva:

«Trudd du det va allvår du da? å du søde min, san!»

Og før han fekk blunka, hadde ho teke det ifrå han. Han glåmte på henne som ein tunghørd ein. Ho var vakker! Ho var så kvit, ho blinda ein reint, og håre og auga hennar og heile gjenta, det var frammandt og utrulig for han, så underlig å sjå på.

Ho narra han ein gong til på same måten. – Dei er slik, sa han med seg sjøl, og det kom 128for han at dei var mange. – Ja, Odin, sa mora, ho kom gåande framom, – det er likast, kanskje, at du held deg utor vegen for folk. Det var som ho visste alt i hop.

II.

Otte Setran hadde vorte ein kjent mann i bygda. Dei snakka om han, alle som hadde vore i det gravøle. Dei kunde ikkje for vel greie ut kva han hadde sagt, det var ikkje så beint fram å seie det, men dei trudde dei skjønna han. Det var ei mild lære. Ho høvde her i lande; han kunde seie kva han vilde, han Klokkardauen. Ein såg no korles det gjekk, når ein vilde ta for langt frami. Som no på Håberg. Berre å rava til seg all verda: og ingenting att snart. Og på Segelsund der satt han Arthur og Fagergåsa hans og kava og kava, skulde lære all bygda spildernytt: berre dei ikkje fauk med lauve til hausten. Og elles alle saman, den tida fortenesta var innom her, ho gjorde folk galne i hovude, og no var det berre fattiglusa. I politikken same nøda, folk fór i veg og dømte både regjering og konge, det var mykje dei ikkje la på Vårherre òg, i same renne, og no stod dei der og kunde vente seg både krigen og ulukka, og skarven og kjeftauren hadde fått retten i lande, tart så lenge det kom eit nytt herk og tok råda tå dem. Ilt på alle leier.

Nei, var det ein som sa: han som kom ifrå Amerika, han visste meir hell som så. Der var 129dei langt framme, og kva anna har ein fått vette sitt til, enn til å ta etter anna folk, i det som nytt og godt er. For, som han Otte sa, han: «Sætter eder ikke opp imot det Onde.» Det vil seie så mykje som så, at gjer du meg ei tenest, så gjer eg deg ei i staden; det er skrifta si lære.

Elles var det mange som gav heile stelle ein god dag. Den eine åt den andre, her i lande og rundt omkring i verda, ansles hadde det aldri vore, og slik fekk det skjeive og gå.

Otte for sin part sa ikkje meir. Han hadde teke til med snekkeringa; så slapp ein å tenke seg hovudtullen på det som er eller skulde ha vore. Han sa det gjerne, når dei vilde innpå han: Det er ikkje visst eg har rett i det der; enno da. Det hastar ikkje. Ein må det vel komma ein gong, som ser det rette, og kan seie det så det vil skje.

Dei bad han til seg like vel. Han hadde snart vore i alle garane. Til slutt sa han tvert nei. Lina, søstra, sette på han, at dette var stygt av han. Da smilte han: Eg har vorte vâr ein ting: at allstads der eg kjem, har dei ei giftandes dotter, minst. Der dei ikkje bed meg, har dei inga. – Du er rettelig ein einstøing, sa ho. – Ja; det var just derfor eg tenkte – –

Einast til Håberg kom han ofte. Det var dette skape. Ungdommen hadde fare i Åsel: ho kjente seg huga på eit nytt eitt, på eit lite ombytte i stua, som ho sa. Litt høvling og hamring skulde ha gjort godt, smilte ho, han fekk komma 130hit og gjera det. – Nei, det trudde han ikkje han gjorde. Han var alt i gang med det heime; det var berre høgda om å gjera. Han måtte dit fleire vendingar og sjå på stua. Og for kvar gongen vârt han sittande lenger og snakke med Åsel.

Det var helst ein ting ho kom att til og krinsa i kring, og det var om dei burde sitte med heile garen lenger. Både ho og Kristen hadde gjort av det beste med seg for lenge sia, dei var ikkje til å sette i veg noko sætande meir; og ingen til å ta over han etter dem. No var alt Segelsund delt, og enda eit par garar i bygda, og rundt omkring dem var det folk som sleit med sjøen og ønska seg ein garpart.

Kunde ho gi ifrå seg garen da? spurte han ein dagen. Åsel sat og blunka og såg fram. – Eg tenkte det måtte svi, det? undrast han. Da smilte ho beint imot han, som ein smiler til barne: Ja? Det var vel ikkje noko å snakke om utan det? Men det kom an på kva som var rettast? – Rettast? Ja, det visste han ikkje. – Nei, ser du der! Nei, det er det som er det. Å gjera det, det måtte vel gå. Å vita det, det er verre. Så rart det kan hørast.

Det bevra oppi panna på henne, og andlete fekk ein lysraud dåm.

Andrea kom inn og sette seg med handarbeide sitt. Da sa ikkje Otte noko meir. Men Åsel var inne i sitt. – Skille seg av med det, det måtte vera rart. Sitte her og sjå at andre tok 131det og gjekk i veg med det. Det skulde visst prøvast det òg. Andrea såg opp, og møtte auga til Otte. Da snudde dei litt på seg båe to, og såg ein annan veg.

Åsel skifta eine handa oppå den andre fort vekk. Ho hadde svarthuva på, – ho var snart den einaste om det, trudde Otte. Ikkje ei line i andlete tala om det ho hadde gått igjenom. – Kven er det som sett oss i veg, tru? sa ho. Som sett oss i veg, så vi må prøve? Her er for resten så stilt; som han far sa. Eg ser i avisane at det har vore mykje ståk her i lande, siste åra. Hit nådde det berre så vidt. Her vart inga uro. Og glad var eg. Det var så godt å sitte i mak ei tid og berre sjå. Attover og framover. Har du vorte vâr den tingen, at det som er no, det er ikkje til? Det smett vekk imillom fingrane på oss og blir til einkvart som har vore; det er berre det som har vore, og det som kjem.

Andrea såg opp att, ein hastig blunk frå Otte til Åsel. – Kok oss ein kaffedrope du, Andrea, sa Åsel rolig. – Her kan komma mangt enno, vil du seie. Det seier dei vel alle. Eg trur ikkje større på det. Kan det bli noko nytt utan det som var ein gong? Det skulde eg ha visst. Om det skulde berast til nokon gong.

Berast til? Otte hadde sitte og sett på henne, men no vakna han og såg kor ungt dette andlete var. Det brann eit mot i det, som han gjekk attende for. Denne anken som sat i 132andletsdraga hennar, det var mot, mot på live, når det bar til. Han sat der som ein gammal og motlaus mann. Åsel hadde teke det litle han åtte og hadde lagt det til sitt.

Og no sat ho og tenkte på Elen. Henne nemnte ho aldri meir. Straks han hadde fått kaffeen, gjekk han. Det var best han kom seg heim, sa han.

Han hadde teke kroken gjenom Vennestadgaren utan han merka det, for det var den vegen han ikkje vilde. Heile tida hørte han Åsel snakka, ei djup, gravande uro gjenom vindkast og stilla all bygda over.

Med det same han svingar om stabbure, kjem Elen ut på burstroppa med eit kjørel i handa. Ho ser ein gong på han og ein gong bortover garen til stallporten, der Iver står og sæler av gampen. Odin står attmed han og ser på.

«E det’n Odin du e ut og fer ette?» seier ho.

«E’n her, han da?»

«Ja. Og – – vil du ha’n kan du få’n.»

Han stod litt og såg på henne. Ho òg stod still.

«Mein du det der da, Elen?»

«Ja, for så slapp vi du fórfór] rettet fra: fòr (trykkfeil) her og rak oftar,» sa ho høgt så det hørtes heilt over garen.

Ho hadde hardna til i andletsdraga, og no skyndte ho seg framom han og inn.

Otte gjekk. Men bortved stallnova møter han Iver og guten; han stanar og helsar. Iver 133svarar ikkje, han kostar høyrusk av trøya si og stryk av støvlane i snøen. Otte står og ser på guten. – Korles lever du da, Odin? Da ser Iver opp, gråfrossen i andlete:

«Ka fan e det du fer her og smit ette? E det gut-såla du avundi oss?»

«Nei va det likt, æ gjekk berre æ villa berre sjå’n!»

«Så e det vel kjerringja mi du vil narra med dæ, æ kjenni strekern din!»

«Nei men høyr no, Iver –»

«Jau, det e ei pæn lære ja, men fóla du dæ ikkj vekk på timen no, da tek æ ette dæ!»

Otte vart bleik med det same, men så raudna han fort, vart mørk over heile andlete. Slik stod han ein heil minutt, minst. Odin vart skiftesvis raud og bleik. Han torde knapt sjå opp.

«Ja ja, Iver. Æ ska gå. Du kan vara trygg. Og du, Odin, du vil ikkj bli med mæ no heller?»

«Nei.»

«Stå ikkj og frest guten, din kjerringfut der du e!» Iver tok etter handfeng.

«Ja farvel da!»

Otte gjekk. Han sette foteblada godt ut, men han var litt tom i klæane å sjå til.

Odin vart for det meste sittande på vedkassa utover kvelden, med hendene ned i bukselomma, slik at dei knepte i hop over magen, for sunde lommer hadde han støtt. Ein gong smilte han, og sa det innvendig: Snudde seg og gjekk, gut, midt framfor nasen på han! Men 134straks etter sukka han: Han er no ei sål da, kor som er. At han ikkje kan ta ifrå seg.

Drengen var på fiskja, og tausa hadde sett av bort i garane nokonstads etter kveldstid, så Odin måtte gå og legge seg åleine den kvelden. Han stod litt før det bar i veg. Da sa mora: Kanskje du vilde eg skulde vera med deg opp? For lys torde dei ikkje la han få med. – Vera med meg opp? – Ja. Vilde du ikkje det? – Nei da. Berre urande lite grande.

Ho kom og vart med han. Da ho held på og breier på han, seier ho:

«Vil du endeli vara her hoss mæ da, Odin?»

«Ja, du kan vara stø på æ bli her hoss dæ.»

«Obetinget!» lo ho, for dette var han Bendek som snakka nedi klæane.

– – – Otte var litt tomsen å sjå til om kvelden da han kom heim. – Eg meiner jamenn du går i giftartankar? sa Lina, ho hadde gått og sett på han eit tak. – Eg? Er du galen du? Han hadde tverstana framfor henne, stod som han hadde mista både tann og tunge. Men mest likna han ein som hadde komme i skade for å sjå inni seg sjøl, kom det for henne.

III.

I same veka kom Gurianna til Vennestad.

Ho var så utor det, ho kunde knapt bera opp målemne. Ho hadde sett seg, før dei rakk å be henne, og der sat ho. Auga glatt hit og dit. Folk gjekk ut og inn, vilde ikkje late som 135dei undra seg større over henne. Men Odin kviskra til mora, han heldt på å gå for det av flir: Ho har raka seg, mor! Sia vart han ståande bortmed andre veggen og sjå på henne, langt og leitande. – Kan du ikkje spøre henne kva ho vil da! kviskra han, da mora kom i nærheita att.

«Jau takk, han Bendek vart klein han!» kom det dumpande på eit høve, og no fortalte ho både fort og gale: Han låg der og plagdes og hadde ilt både for bringa og i magen, og ikkje fekk han sova, og ikkje kunde dei få til kva slag sjukdom han drogst med; og der låg han, og liggande vart han, og no var det eitt han snakka i, og det var gutungen her, det var han Odin.

Dei visste ikkje av før ho gret midt framfor auga på dem, ho beit seg i leppa og skakka på andlete og fekk inga bukt med det, – så gav ho seg over og såg beint opp på dem, med tårane stod tjukt i dei rådville hundauga og rann som dei vilde nedetter kinna: Vi veit det, Elen, at vi bar oss åt gæli imot han, det er meir enn vi kan snakke om, vi trudde han hadde vorte reint vond imot oss, vi, og heile kvelden var vi ute og leita og ropa, og tidlig om morgonen, og da rekte vi fare etter han heilt hit, men vi torde ikkje gå inn her. Og meg kan de straffa med de vil, men det er han Bendek, såla, han som er liggande – eg hadde ikkje gått hit for mykje peng nei!

Elen stod og såg vekk. Andlete synte seg smalt og beinberrt i sola som fall inn.

136Dei hadde ikkje tenkt å be om meir, sa Gurianna da det hadde vore litt, det var om han vilde sjå åt dem, om han vilde komma og snakke med han Bendek, så han fekk høre dei ikkje var uforlikte; så han fekk sjå han, om ikkje anna. Og – vilde han bli der lenger, så, ja, så hadde dei sagt det slik seg imillom, at det litle som vart etter dem, det skulde han ha: husa og krøtera og dei skillingane som stod i banken. Han Bendek hadde skyldfolk, men dem vilde han ikkje snakke til.

Elen stod enno litt; så såg ho på Gurianna.

«Dokk veit, han gjer sæ ein sving dit. I morrå den dag. Meir kan ikkj æ lova Dokk.»

«Dokk fór no åt som no’n vettlausinga, det gjord Dokk,» sa Iver. «Men guten ska æ send bortover i morrå.»

«Ja Ja, gu velsign Dokk! det va meir hell vi – –»

Gurianna var på gonga att, kunde ikkje bie på kaffeen, ho måtte heim.

Men straks ho har gått, ruslar Odin opp på lofte, og da han kjem ned att, har han klæane sine i ein pank under armen. Dei sette store auga i han, vilde stana han midt på golve.

«Nei vent no!» sa Iver. «Ka for slag?»

Guten såg med lystige augekriker oppetter han.

«Reisi du ifrå oss igjen da?» sa mora.

«Ja, det vart te det ja.»

137«Men kofor gjer du det da? Du som ikkj ein gong villa vara med’n – med’n ––»

«Ja, æ veit ikkj æ. Æ får no sjå dit.»

«Finns det ikkj stadiheit ti dæ da, gut?» sa Iver. «Lætt du’n gå da, Elen?»

«Ja, når’n endeli vil, så.»

Han tok att Gurianna nordpå Langbrekka, ho sat på ein stein og pusta seg opp. Føre var kleint, og ho var så sjelden ute og gjekk. Austavinden persa på, skulde ha vekk snøen i alle dalane og skogane og tørke åker og voll til sommars; det kom for Odin at han sveitta attmed det arbeide. Nattvaka heldt alt på og song oppi haugen.

No trudde ikkje Gurianna auga sine, såg han. Da lo han; ho såg ut som ho var frossen kring munnen, det var armelig ho ikkje myklast og måtte i gråten att; jau, han måtte le, for her stod han midt framfor henne, og her hadde han panken sin!

Ho òg spurte kvifor han gjorde dette. – Du burde da heller ha vore heime, veit eg? Da hyfsa han på seg, og såg ut i vêre: Ja, men. Best det var, så fór eg. Og med seg sjøl sa han at han hadde ikkje vore nokon Odin minders han gjorde dette. Slik var det. – Merkelig! sa han, best dei gjekk. – Kva da? – Nei, ikkje noko. Men slik har det vore før òg. Eg har stått i knipa. Dei kjem og spør meg, og eg skal svara ja eller nei, og så veit eg det, men så gjer eg det ikkje. For dei treng meg heime 138på Vennestad! sa han og såg opp på henne. – Ja visst? – Ja, men så gjekk eg!

«Ja berre det va det rettast, stakkar!»

«Ubetinget! – – Men han Otte, han far min, det e ei sål te kar, han e både frøssin og forfæld!»

«Høy san?»

«Ja, for hellest mått’n no vel ha gjort det rettast for leng sia – vi ha vøri i Amerika heile kula! Han ha tikje med sæ både – –»

Han tok seg tvert i det. Og sia gjekk dei og ikkje sa noko, heilt til dei nådde fram.

Bendek var ikkje stort god tilgod til] rettet fra: godtil (trykkfeil) å snakke. Han hadde fått ein frammand hamlet, som skræmte Odin med det same, og auga i han dei hadde det vondt. Men dei følgde med Odin om dagane. – Kjenner du ikkje att deg? spurte han ein dagen. Odin vart ståande og stirre. – Jau, men. Jau, visst berre De kom opp snart, så. Bendek humrar så smått: Du seier noko, du. Men det kjennes umulig, for det første. Du får ta over styringa no du, heretter. Så blir det vaksenmann tå deg. Odin står og tenker seg om eit tak, med vaksenmanns-skrykkjer i panna. Så skyt han litt med akslene, og ser på skakke opp imot dei øvste vindaugsrutene:

«Ja, Dokk må no ikkj mein æ bli gåanes her all min dag.»

«Ikkj?»

«Nei. For æ må frami bygda – æ vil ikkj ha det her!»

139«Akt dæ no, ban!» Men så blir Bendek ålvorsam: Nei, han skulde ikkje bli her; det var ikkje meininga det. Det var berre som ein liten skole her, å rekne for. Så det vart merg i han!

Men Bendek hadde rett i det, at han kjente ikkje att seg i førstninga. Det var ikkje lett å finne att Kjelvika slik ho var. Her var lyse harde dagen, her som frami bygda. Han gjekk og venta; og litt med kvart kom det sigande inn på han, at det var her det var godt å vera.

Når Odin hadde vore ute og slite med veden eller torva, kom han gjerne og sette seg attmed senga. Bendek kunde vera utrulig kvikk når ikkje pina var over han, og da vilde han gjerne ha nokon å prate med. For kvar gongen Odin kom og sette seg bortåt han, syntes han han hadde vakse. Bendek måtte kunne sjå dagsmon på han. Og ein kvelden seier Bendek det:

«Du held på å bli breiar milla handbogan, mein æ? Ja, det trøngs, Odin. Nok tå dem som e smal der, san. Du bli retteli ein – –»

«Ka for slags ein da?»

«– ein tå gammelkaran. Ein juviking,» smiler Bendek.

Odin flatna i andlete. For kor visste han Bendek det ifrå, at han hadde gått og komme i hug dem her om dagane? Men no gav han seg ikkje om dem lenger. For dei hadde aldri sett kua i sjøen, og aldri hadde dei våga seg frami bygda, noko større; dei var som hedningar eller 140dyr å tenke på. Nei, men han hadde vakse, det kjente han.

Arbeide vart han mest forundra over; det gjekk så fort med det. Veden var sundhoggen på inga stunda, og tørva heimbori og vatne med, – det måtte vera hjelp i at han kom her? Litt verre vart det, da krøtera skulde åt marka og sjøvêre tok til og blikka i sunde. Han hørte det på fuglen her var ikkje trygt lenger, det lokka og let over skjera så ein glømte det ein stod med. Han var nedpå leira i otta og grov seg mark, og først krøtera var inne om kvelden, la han i veg. Det var verst å komma heim åleine seinkvelds. Det var grått og stust nedmed nauste. Her måtte ha gått for seg einkvart ein gong i tida, det låg her og tagde enno og var ikkje oppgjort. Og båten var for tung å sette opp åleine. Gurianna var det inga hjelp å få av. Ho suttra berre og bar seg, han smilte og hermte det: «Æg e så ut bråka og ut tjåka, æg e ikkj te det slag meir! sjå: den som ikkj hi natta ro, han hi ikkj da’n go.» Sov gjorde ho elles tålig jamt, alt det han hadde merka. – Så la han heller båten i fjæra, og brynte han fram på floa om morgonen. Bendek han spurte om båten i eningen, det var som han bestfar Vennestad og hesten.

Kva vilde han med båt lenger, som låg og skulde døy? For det bar den vegen. Odin måtte smile når han såg Bendek tok inn einkvart eller smurte på seg og så påstod det gjorde mon. 141Kallen trudde verkelig han vart litt likare etter handa, og det same syntes Gurianna sjå. Han såg det vart kleinare og kleinare for kvar tida. Kvifor såg han det ikkje sjøl? Han gruva seg vel litt, no før det bar til, det måtte vera det. Og huskje var det visst. Odin stana for og tenkte på det, ein og annan gongen; han kunde bli nyfiken så han ønska det kom snart.

Men når Bendek var på det kleinaste og låg og anka seg, bleikna han utor. Da kom han i hug Vakkermannen, Vårherre, han som visste om det og hadde råd for det berre han vilde. – Du som kjenner han Bendek! kunde han seie, – du som veit kven han er for ein! Han fór sildgarna for folk ja, la han til litt spakare. Ja, men da var det dei som stal av han først; det kan du vera stø på!

Men kvifor hadde han Bendek vorte liggande? han kom i hug kua i sjøen, og oterbørsa og trollskapen, men han bles det ifrå seg straks: Det henda ikkje! slikt hadde dei vore ute for før i tida, han hadde liksom vore med dem og vasa seg framgjenom det, og no gav han seg ikkje om det meir. Det var så mangt, og ingen forstod det.

Han var snart borti andre tankar. For kven skulde gjera slåttonna i Kjelvika? Det nemnte dei aldri. Var dei så viss på han klara det? Ein elleve-åring? Da vart han namngjeten frami all bygda. Namngjeten no alt?

IV.

142Men så kom Lauris dit. Han sat der ein dagen og drakk kaffe da Odin kom utor gjætlemarka. Han var ikkje stort større enn Odin, men han var fire år eldre og såg ut som ein vaksen ein. Kvite seglduksbukser og blå busseronk hadde han, var rettelig ein fartykar å sjå til. Han hadde brune auga, eller gule eller kva dei kunde vera, og dei var over Odin i eitt vekk, så blanke og nærgåande, dei kring-gjekk han og saumfór han, vilde gjera han til ein liten ein. Odin vart meir og meir bratt, han merka det sjøl òg.

Gurianna fortalte det: Denne kroppen her hadde komme hit og skulde hjelpe han i onna; han var av folke til Bendek, og var full slåttar; så no vart det ikkje verre å vera Odin heller. Bendek låg og sa ikkje noko. Endelig såg han opp. Auga hans var blakke, mest som auga i dau fisk, men Odin skjønna dem godt: han skulde ikkje ta seg nær av dette!

«Reisi du når onna e gjort da?» han såg til sides på frammandkaren.

Lauris bøyde seg ned til kaffekoppen sin og drakk, men han heldt auga på Odin, og dei kom nærmare og nærmare:

«Får bli her med du trøng mæ. Ka du gi mæ om dag?»

Odin kom seg snart over det, og lo:

143«Det kjem an på ka du dur te da.»

For vart han hastig no, eller sint, da vart han enda mindre til kar imot han der.

Det vart om å gjera å få grein på denne karen. Noko hørte han av Jørnstrandgutane, og meir fortalte han sjøl når han var på det føre. Han var frå ein gar som heiter Svestadmoen. Faren var ein Guds mann, ein av lesarane. Odin visste ikkje større om kva slag folk det var, og Lauris vilde ikkje ut med det. Men ein hardkar til far var det; han tukta ungane sine så det gjekk ord av det. – Vi måtte til skogs etter rise sjøl, fortalte han. – Men visst det ikkje var stort nok da? undrast Odin. – Da var det i veg på nytt; og dubbelt dengt. Dei andre vart snilde av det, smilte Lauris; dei er langt på vegen no. Eg? Å ja da, det gjorde mon på meg òg. Eg leita fram skarve kortstokken min og brente han sjøl, så far såg på. Så stal eg meg ei papp-plate og gjorde ein ny. Da spella vi des tryggare. Om peng ja? det var fanken så vel! Eg måtte nedi pungen hans far etter dei første kronene, – eg la dem der da eg hadde vunne det eg skulde. Sia hadde eg missionsbørsa, visst det trongs. Du skulde ha havt meir juling du òg, kar. Så hadde du vore annan gut til å tenke deg om. Tobakken hans fann eg, same kor han gjorde av han, å det var trøyheit, gut! Veit du kor han har sin, han her?

Odin vart raud, og såg oppråd i kring seg.

For han Bendek tålte han ikkje lenger, sa 144Lauris og vart svært ålvorsam. Han kunde stryke med i ein to tre, om han glømte seg og tok seg ei skrå.

«Du narra mæ ikkj te det lell!» brast det ut av Odin.

Lauris flatna litt med det same. Men auga hans kom krypande opp etter Odin.

«Nei, han Bendek e ein snild mann, veit du.»

«Ja, ikkj sant?» Odin lysna over alt andlete. Og om litt la han til: «Nei, å vara tjyv, det e æ ingen hund på, som sagt.»

Han vart lei for det, straks han hadde sagt det. Han stod der som ein halvvoren tjuv lel da. Og noko var det som fór igjenom han, det flara opp som lyne over marka nattens tid, at denne karen fekk han eit bask med ein gong, vart kanskje aldri ferdig med han; for slik såg ein fiende ut.

Ja, stod Lauris og smilte. Spella deg ut som ein tosk ja, da har du det snart kva dei er, dei du snakkar med.

For det første var han snild. Odin likte det ikkje, kunde ikkje meir hell laglig få det til å rime. Det vart mest dagvisst at Odin prøvde å terge opp han, så han skulde syne det rette andlete sitt. Men det kom aldri fram. Så var det ikkje anna å gjera enn å vera over han i alt dei tok seg til: han sømte lenger utpå sunde, han trilla tyngre torvbør, han tok luven frå han i matfate. Lauris sukka berre: Du Odin, du Odin; du er ein vålig kropp. Odin vart både 145still og storøygd dei første gongene, det såg mest ut som han vilde fram og ta han i handa. Men ein dagen raudna han brått: – Det der meiner du ikkje! – Nei, ikkje du heller, veit eg? Lauris blinka gult imot han.

Da syntes Odin sjå kor barnslig han sjøl var. Han måtte vinne på han; men det hørte ungane til, og dei som levde i gamle dagar!

Ein dagen bar dei opp rekved frå sjøen. Odin kunde ikkje anna, han lesste på seg større og større bør, var stadig over Lauris. Så, da Odin ikkje vinn meir, tek han ei storbør og går med; Odin etter med maken, men må sleppe ned halvparten på vegen. Gurianna kjem ut og får sjå børa Lauris har hivd ifrå seg. – Jøss for ei bør! gjøyser ho, det er vel di det der, Odin? Lauris er der ikkje, og Odin tørkar seg over panna: Ho var tung! Da han snur seg, står Lauris bortved nova og har hørt kvart orde. Han triv ein kjepp, han synes alt han har slått forderva dette flirande andlete. Da seier Lauris: Ikkje stel du, og ikkje lyg du, kva skal det bli tå deg tru?

Odin stod liksom han hadde komme opp utor kaldvatne. Så ser han opp på Lauris og ler:

«Det ska æ vel vetta å vask tå mæ!»

«Ja da, ja da!»

Odin vart still lenge etter.

Heile denne sommaren var Karen-Anna godt som glømt. Ein kvelden han fór og leita etter gjeitene vesti marka, gjekk dei seg på einannan. 146Ho fekk så stilt eit andlet, da ho såg det var han. Ho var Havfrua like vel, den han hadde drømt om; ho var så vidunders vakker, og der stod ho og hørte han til. Men helst vilde han ha sprunge sin veg. Godvêrs-båra låg og sukla frammed kvite stranda, og i kring dem var det marka, med mosekollar og lyngflater, der sola stod på og skjein med dirrande kveldraudt, og dulp og dæld, der smågrase grønte med nye letter i skuggen. Og Karen-Anna såg opp på han gong for gong, og somtid var det med små auga som tok rundt omkring han og var fulle av lått og kjæte, og somtid var det gjenom ein blågrå moe som gjorde vondt nokon stads. Ja, no tok han og gjekk sin veg; han stod ikkje her lenger. Men enda stod han. Han fekk ein skjelv i seg, – det var så lite om å gjera, syntes han, at han ikkje kasta seg over henne og gjorde henne einkvart urimelig, her midt i villaste marka, ho kunde aldri ha komme seg til unnrømmings! Ho var ikkje redd han ein gong? No fór han, og glad var han at han hadde komme seg laus, han måtte stane og kjenne på kor hjarte banka i han.

Ja mor, gjekk han og sa med seg sjøl. Eg er farlig, eg er ein juviking, eit juvik-naut, men eg skal aldri vera det meir; eg skal vera snild med henne.

Om natta var han og Lauris på seisjøen. Det var så utrulig vakkert eit vêr. Gråblank var sjøen, og gråblankt var lande, og rundt kringom 147strendene susa det og tona djupare og djupare; og anna var der ikkje. Da sa Odin, med dei kvilte på årane: Er det ikkje rart at det skal vera som avgjort førut kven vi skal ha?

Han kunde ha sprunge på sjøen, så skamfull vart han, no da han merka Lauris tok etter orda hans; og no snudde Lauris seg og såg på han. Men da Lauris gliste på det gulaste, smilte han berre og såg ut over sjøen. For her hadde han for seg ein liten ein, som han ikkje gav seg om.

«Det bli no berreste ei husmanns-førkj på dæ da,» sa Lauris.

Odin kvakk litt unna dei orda, og sat og tenkte på dem ei stund. Så sa han, at det vart no som han sjøl vilde. – Lat oss tru det, sa Lauris; og så rodde dei.

Før dei hadde inn høye, strauk Lauris sin veg. Det var liking til sild i vågane, og no slo han seg med eit notbruk. Odin vart så glad han blygdest ved det. Men av og til kjente han på seg, at enno var han ikkje ferdig med Lauris, det vanta visst mykje på det. Skulde ikkje vera det heller, det var for billig. Og nyst gjekk han her og tok etter han og skulde vinne over han. Men det var alt ei god stund sia.

Etter denne tida vart Odin sittande inne hoss Bendek halve dagen, og stundom halve natta med. Det bar visst til å døy med han Bendek no. Meir og meir skrukkut og gul vart han, og stundom kunde han vera så evig langt unna, det såg ikkje ut til han skulde komma att meir. 148Så kunde han snu litt på hovude og leite etter Odin. Oftast sa han ikkje eit ord. Sjøen vaska nedi strandsteinane, vinden kosta oppi haugen; med kvart kom regnelingane og snerde frammed glase. Men somtid var det mest likt til han såg tvert igjenom Odin og langt attgjenom tidene. Ei natta låg han slik, da Odin vakna på stolen sin framfor senga. Han prøvde å smile, men andlete var ikkje til det.

«Menneskets hjertes tanke er ond fra hans ungdom av!» las han.

Det gav ein liten nygg i Odin; det var slike kalde ord. Bendek drog opp ei mengd med rukker i panna: Ja, det er ålvors snakk det, Odin. Eg ser meir hell det òg, no. Eg såg deg her i sta. Først folke ditt; den eine svarte båten etter den andre, dei rodde i kors og krok bortgjenom sunde og leita. Men du la til land her og spurte deg for; leita deg til bygds – eg såg deg så tydelig, såg enda kua hadde sleikt deg frami luggen. Men eg sa som sant var: eg visste ikkje vegen.

Han låg og anka seg eit tak, og imillom lya han på vêre. – Det driv på! sukka han. Går aldri trøytt nei. Vestavinden. Han og eg; han og eg. Han bar hit mang ei lita hjelp. La seg på tvert for meg mang ein vond gong. Vi var to skarvlaupar båe. Høyr’n vestom skjera: han er like frisk han! Skal han halde på der liksom eg aldri hadde vore til?

Da kjente Odin korles det måtte vera å døy. 149Han gjorde ferda, i ein augeblink, ifrå alt som ein er og som ein ikkje kan fara ifrå. Men han retta på seg og sleit seg ifrå det med ein rykk: Det var så lenge enda til den tid!

Ånderne … låg Bendek og grunda. «Anderne som ere i forvaring» Hadde Odin hørt snakk om dem? Ikkje det nei. Men du kjem vel etter det, du som får lærdommen. Eg veit berre mitt eg. Men er dei i forvaring? Trur du ikkje dei slepp laus somtid, dei rimeligaste tå dem? Eg har merka eitt og anna; det kjem sagt di tid òg. Dei styrer foten gale, og handa til det vonde, – dei er einig med deg når du stel, og sannar med deg når du lyg. Vera ikkje forfæld for det, Odin: Du blir dem for dryg. Og så er det dei av andre slage, dei som ikkje treng noko slag forvaring. Dei måtte nærme seg, tykkjer eg, visst vi stod still og ikkje skræmte dem? Du har dem med deg; eg kan merke det så vidt. Kva det var du sa Odin?

Odin hadde auga på lampa. – Kvifor er dei redd lyse tru? Dei du snakka om først? Dei er vekk med det same det blir tendt i? Han sat litt og stridde, og så retta han på seg, såg under lofte:

«Det e ikkj børsa som e skyld ti det, samma koles det e!»

Bendek lea på hovude. Litt etter seier han: Du er mørkredd? Det skal du ikkje skjemmast tå. Du vart aldri vaksen utan du hadde vore borti det, san. Tykkjer no eg da.

150Han var for trøytt, han vann ikkje å seie meir. Gurianna reiste på seg borti benken. Det var ho som låg der no. Ho såg på klokka og bad han gå og legge seg. Odin vilde helst ha vorte der, for enno kunde det hende Bendek sa nokre ord, og kven skulde så høre dem? Og på lofte – –

Da han kom opp på lofte, hørte han det sov bortmed andre veggen, i senga etter han Lauris. Ho Karen-Anna! no kom han i hug det. Ho var her og gjætte om dagane, og i kveld vart det for mørkt å gå heim. No først merka han kor kalde klæane hadde vore på kroppen da han kom opp troppa. Enno tok det innpå han, og vindauga glåmte stort og tomt på han utanfrå.

Eit tak enno stod han der. Så klædde han av seg og stiltra bort til henne. – Det er berre eg! kviskra han, – her er så utrygt i natt, kan vi ikkje ligge i lag da? du og eg? Ho gjorde rom til han, og dei låg der tett innåt einannan under sengklæane til dei sveitta og knapt kunde puste. Ting for ting kom for han som han skulde ha sagt til henne, den eine tanken jaga den andre, og så vart det ikkje så han sa eit ord.

Om morgonen vakna dei i same blinka, og såg på einannan og vart stuss med. Dei låg med armane kring halsen på kvarandre. Ho vart logande raudlett. Men så vart auga mindre og mindre under dei lange grå augehåra, og 151små lystige rukker samla seg ved augekrikene, smilehola kom fram i kinna:

«Kall og kjerring!» kviskra ho, og det var nær på ho lo høgt.

Så vakker hadde ho aldri synt seg for han før, det var knapt at det var henne. – Så skræmt som du ser ut! småflirte ho, – eg skal da ikkje skamraske deg! – Nei, men eg deg! kviskra han, og no kjente han han hadde ligge og bitt i hop tennene så det gjorde vondt. – Vi ligg så ihopfløkt, eg veit ikkje kva som hører meg eller deg til, sa ho, – er den her foten min?

Han stod opp, og klædde på seg attom fotenden av senga.

Var det dei som var her no? undrast han. For det var einkvan her som varskudde han – at han at han skulde ha seg vekk, eller korles det var. Han hadde rømt unna einkvart som vilde ta råda tå han og binde han for levetida, så han aldri vart Odin meir.

Eventyre? sa han med seg sjøl seinare på dagen. Nei, det er ikkje her, det har flytta.

Ei vekes tid etter var det slutt med Bendek. Pina sleit han sund framfor auga på dem. Da det var på det verste, sprang Odin til Vennestad og bad dem hente dokteren, straks, han stod framfor Iver og Elen og sa det, det var så vidt dei samla seg og kjente att han. Dokteren kom, men han kunde ikkje gjera noko. Det var for seint. Og så gav han Bendek nokre dropar og fór sin veg. Dropane linna pina for ei stund, 152men ho kom att like hardt, og Bendek vilde ikkje smaka dem oftare.

Odin heldt til utom veggen med siste striden stod på. Den låta der var han for veik for. Nyfikna hadde sitte som ein ring i nasen på han, alt frå han var urande liten: alt skulde han sjå og alt skulde han vita. No var døden her, og han var det raraste av alt i hop, men den vilde han ikkje vita noko om.

Det var blanke haustkvelden, med grønglans over håvollen og kvite båringar etter vinden som kom rennande. Kjelvika låg der rundt omkring, og var som ho var. Og inni stua der var døden og skulde ha han Bendek med seg, og ikkje ein var det som kunde halde han att. – Umulig! sukka han eit par gonger, med ein tjukk knute i halsen, men han måtte, likevel! han måtte få snudd seg og tenkt seg om, så døden og han kunde bli einig, nokon gong.

Gurianna kom og bad han inn.

Det hadde tagna i halsen til Bendek no. Han var død alt, syntes Odin. Bendek retta fram handa, og Odin tok henne. Han stod der og såg imot dei halvopne auga. Dei kjente han og vilde han vel. Så rettar Bendek på seg, tek etter vêre fleire gonger og finn det ikkje, og så er han inni striden att.

Odin stod der naken og kald og såg det gjekk for seg. Og slik hadde dei stått før, nokon, og sett det og ikkje forstått det, hadde ikkje fått meir botn i det enn han. Odin treiv ikring seg 153med tanken: Vakkermannen, han måtte vera her no og ta han Bendek – det var da ein fæl nok ting å døy for det!

Slik sat det i han dei vekene han var der enda. Men innunder song det ein urliten tone, som vann seg til etterkvart, at når han kom seg herifrå og fekk sjå det frå andre kanten liksom, da måtte det bli tåligare. Folk måtte elles vera harde, der dei gjekk og tagde og visste om slikt.

Karen-Anna var det så vidt han såg om dagane. Det gjorde ikkje det grand meir, om han ikkje stod så stor for henne. Han skulde herifrå. – Heimlaus ja, svara han Gurianna, straks før han fór, ja men det blir alltid ei råd. – Reiser du no da? sa Karen-Anna, den dagen dei hadde fått opp potetene. – Ja, ho Gurianna skal på kåre no; her kjem nytt folk og tek over plassen. – Ja, eg veit det men. – Ja, eg skal sjå frami bygda. Det er dit eg skal.

Det var siste orda dei snakkast ved. Ho skulde heim, og han tok pøre sitt og la i veg til Vennestad.

Om I eventyre

I seksbindsverket Juvikfolke følger Duun en slekt, Juvik-ætta, fra begynnelsen av 1800-tallet til slutten av 1. verdenskrig, men også med tilbakeblikk på slektens historie og sterke skikkelser i århundrene før 1800. Duun skildrer både den sosiale utviklingen fra gammel til ny tid og de menneskelige forandringene. Gamle tradisjoner og tenkemåter forandres langsomt, og det er stadig konflikter mellom gammel og ny moral.

Faksimiler

For denne boken finnes det også faksimiler tilgjengelig:

• 1. utgave, 1921 (nb.no)

Del boken

Tips dine venner om denne boken!

Del på Twitter
Del på Facebook