Brev frå Nordland (1)

Så mykje kan eg skjøne av namnet ditt, at du er i skyld med oss nordlendingar, og det beinar så godt til at eg må tru du er ein traust og uredd kar, slik som den ekte nordlending lyt vere når han legg til havs. Du vil då ikkje harmast på skyldfolka dine, veit eg, når dei ender og då skulle kome reikande med nordavinden, med bøn om å få ro med deg. Kva gagn det er i oss, det veit eg no ikkje. Vi får røyne det når det ber til i ufyseleg vêr med bølgjeslag og brottskavlar. Kunne hende at det her oppe òg tok til å sprette kring dei gamle stubbane. Eitt kan eg likevel seie: Fedrane våre var gode nordmenn, og i dette stykket sveiper vi mykje på dei. Sant er det at vi har korta av orda så dei er stutte og kanskje ufagre; ikkje heller er vi så kringmælte som sørlendingar plar vere. Likevel er målet vårt norsk, og nordmannen sitt gamle hjartelag lever i bringa vår. Eg har høyrt gjete at ein bykar skreiv i Morgonbladet om oss at vi var halvdanskar eller kva det no var. Råkar du den kroppen, lyt du helse han at han fer med løgn, gjer han. Du skal sanne dette når det vert meir med folkeleg opplysing, og folket lærer håtten sin. Då skal nordlendingane skipe seg på den båten der dei er best vant, og som høver dei best. Skal tru nordlandsglunten kunne trivast om bord på danskejekta?

I livet og stellet her nord i landet kan du sjå mange teikn til at vi ikkje så reint har gløymt kvar vi kom ifrå. Den lut av fedrearven som dei liksom ba oss akte på, tarv nordlendingen ikkje skjemmast ved å syne fram. Det seier no alle at båtane og jektene våre er tjodlege skip, og vene er dei òg. Nordlendingen har no alltid hatt det mest annsamt med å fli om båtar og børnskap, endå han ikkje er så låk ein landmann heller. Men sjøen er likevel den kjæraste vennen hans, og du kan ikkje undrast på at eg kjem til å tale om sjø og fiske. Du tykkjer då vel ikkje ille om å dra ut i været ei lita ferd. Sild og torsk har lenge vore nordmannen sine venner, veit du. – Kan hende det er første gongen du fer på denne leia; så er det kanskje best at eg først greier ut korleis landet skjer med seg. Vi tar skinnbrok og skinnstakk på og så utover fjorden til Åsvær og Lovund (oldnorsk: Lafund). Dei øyar og holmar du straks får sjå, ligg alle utanfor munningen av to fjordar, Rana og Sjona (i gamle dagar Raðund og Sjónin). Skilnaden mellom desse fjordane gjer eit fjell som er mykje høgt og bratt. Men det vert ikkje lenge før det luter seg ned og støyper seg i havet. Det er flåglendt og flatt innmed fjellet der som det går i sjøen, og her på ei fin slette står Nesna kyrkje. Fjellryggen løyner seg ikkje heilt bort. Ei mils veg utanfor Nesna ris han opp høgt, høgt i vêret, men sundslått, med tindar og hamrar. Det er Tomma (oldnorsk: Tumba). Ja, det er merkelege nutar desse Tomm-tindane. Atter krøkjer fjellet seg djupt under den våte fellen. Du må segle mot nordvest innpå to mil; så løfter det seg atter: Det er Lovund.

Ho ser vørdnadsfull ut, som ei dronning. Kantane og den kvasse toppen er bortslipa, og ovantil må ho visst ha ei hallande slette. På flaket mellom Tomma og Lovund kan du sjå mange kransar av smærre øyar. Dei høyrer til Lurøy gjeld, som i gamle dagar var rekna i hop med Raudøy halvfylke, medan Nesna og øyane sør for Rana høyrte til Herøy halvfylke. Lovund står som ein merkestein, lutande utmed storhavet. Utanfor sviv auget ditt over den vide blåmyra. Nokre mil beint i nord kjem synet til å møte Træna (oldnorsk: Þriðnar) med sine tre kvasse tindar. Men denne merkelege øyflokken må naudsynleg hengje i hop med ein fjellkjøl lenger nord. No er det å seie at Sjona dreg til havs på nordsida av Tomma og Lovund, medan Rana sig ut på sørsida. Skal du så få greie på Åsvær, må du snu deg mot sør. Utanfor munningen til Rana ser du Dønna (før Dunøy). Ho er vel sine to mil lang frå sør mot nord og har to kyrkjer, Dønnes (Dynjarnes), anneks til Nesna, og Vika, som høyrer til Herøy gjeld. Rana får ikkje gå rakt ut til havs; ho vert nøydd til å svinge med den eine armen noko meir imot nord, og med den hine lenger mot sør. På utsida av Dønna er det ikkje så fritt for øyar, holmar og skjer. Her råkar du no Åsværet så ikring ei mil beint ut frå Dønnodden. Såleis kjem det på lag i line med Lovund; men det er såpass som to mil mellom båe væra. Mot vest ser du berre det blå havet, men snur du deg mot sør, kan du ei mils veg frå Åsvær sjå Skipåsvær.

Svein Urædd, 10. februar 1869.

Boken er utgitt av Det norske språk- og litteraturselskap

Last ned

Last ned hele boken til mobil/nettbrett i .epub-format eller som .mobi.
Du kan også skrive ut boken som .pdf eller html.