Vetle-Raurn

– – – «Ja, no ha eg no hatt mangje Krøtur aa tå adle Slogo, baade kneggjande aa rautande aa rinandeForfatternote: rina: skrika som ein gris aa remjande;Forfatternote: remja: som ei geit men jamen vettu no Vetle-Raurn Meistarn, kusser, han, da tore eg seia baade høgt og fritt.

Nei, eg hadde kje ale hono, heldu, han va Tveggjering,Forfatternote: Tveggjæring: tvo Aars Hest då eg fekk hono; aa eg kann gjedna fortelja, kur da mæ di bar te, og.

Da va då dan Sumarn, da va sliku steikjande Turk, – endåne same Sumarn, gamle Prostn Mynstur på Vossavangjæ døe. – So var da ein Dag, eg sto nepå Grinda-Teigjæ aa slo. Bestu so dette va, dar kjemu han Ola Nigaræ på Løno drivande hitette Allmannsvegjæ mæ ei Hestadryft.

Aa dar vatt no «Gudag!», kann du vita, aa «Gudag igjen!» so da plå aa ska væ, når Fagnafolk møtast.

10«Jau, detta va Kar, so har Hesta-Maktæ, du!» seie eg.

«Ja, eg meine so!» svart’ an.

«Da æ vel Synnfjoringa, detta?» seie so eg.

«Skje so væ, da, ja!» svarte Ola’n.

Mendu me då stou dar aa pratte, dameso va dar ein Tveggjærings Lakje,Forfatternote: Lakje: Filla so spratt te aa skaut seg ratt yve Steingarn inn paa Bødn te meg, aa – forsyne meg! – snartForfatternote: snerta: naa han ni, eigong, endå Garn va yve sina to Alne høgu! – so snautt gjo’an da.

Nei, sjå Lumhundn,Forfatternote: Lumhund: Lemende du!» sa eg.

«Kjøp du Lumhundn tå meg, du Kolbein!» sa han Ola; «da ser ut te, han lika seg hjaa deg», sa han.

«Aa, eg har no endå laaneskoForfatternote: Laanesko: Hudsko med Håri på nok te fara reka i krødno,Forfatternote: i Krødno: i Krørna kusser, eg», seie eg. «um eg inkje ska få dei ifrå Synnfjor».

«Ja ja, tru meg no, du, da æ meira te Hestebne, en da ser ut te, detta, Kolbein! – bjo meg på hono, du!» seie Ola’n.

«Aa, Hesta har eg no endå nok te føa på, eg», seie eg, «altfor mangje, so idla, Åre no ser 11ut. – Men da æ da sama: Handul ha eg aldre vanda, – kva vi du ha?» seie eg.

«Ja», svart’an, «ette di da no æ du Kolbein, aa me æ goe Vine aa inkje rettare eg veit littevetta skylde,Forfatternote: skylde: i Slegt og, so får da kje hjelpa: du ska ha hono fy tredivu Dalar».

«Jau! – soleisne kann du forlanga, når du kjemu ut på Strilalande, men inkje når du æ på Voss, aa har han Kolbein Hansa fy deg», sa eg.

«No, kva gjevu du då?» sa han.

«Femtan Dalar, aa inkje ein Skjeling meir!» svart’ eg, «aa endåne skje eg tru, Traven æ bitaltu!»

«Nei, snakka kje burt i Veggjene!» seie han. «Men da æ da sama: då eg no vi, du ska ha ein Hest ette meg, so du kann ha Hugna tå, so lat me slå tå fem Dalar; – endå eg tapa utlagde Penga på Foln, eg, då», sa han. – Da va Handuls-Klo, dan stygge Ola’n, du!

Ja, so vatt no dar ei heil Akedering, dar, kann du vita. Men på Seinsten vatt da no so, attu Foln vatt min, kusser; aa tju-u Dalar skje eg gje, tiu trakst, aa tiu te Trettndag Jol.

– «Neimen um eg skyna meg på deg, Kolbein, 12likavelne!» sa ho Ingjebjør; «kasta Penga burt paa slikt eit Ru-Røyve,Forfatternote: Ru: Vaar-UllForfatternote: Røyve: Bundt fydla upp Husæ mæ!»

Aa sannt va da og, attu skarve Foln såg alt anna en liklæ ut. Storu va han pålag so ein skikkjelæ Ver, aa langraggutu so du skje set ein Geitabukk.

Han skje no lestu væ rau-u på Lit, endå han skar likaso mykje i da blakka aa dysje-gråa; aa lortutu va han te ratt upp yve øyro.

Ja ja, hadde so eg hono Vetturn framyve, eg; aa åt gjor’ an, so han sto dar mæ ei Vomb verru en ei Bura-Kyr.Forfatternote: Bura-Kyr: Kyr, som stend ferdug te bera Inkje vatt dar Skikk på hono heldu, før han kom på GrornForfatternote: Gror: nytt Gras um Vårn attu.

Men so tok Fantn på løysa Håræ, aa Vombæ te minka.

Aa når han kom heimattu or Fjedlæ um Haustn, – hunn rugge meg, kunde du peka Lyte på hans Kropp mæ ein einaste Fing! Liten va han endåne – han rokk heldu aldre yve sine seks Stolpa frå Manka te Hovskjeggjæ – aa ja, da va no trongt mælt, då –; men so kjednandeForfatternote: kjednande tettu: tett so ein Kjedne (Kjerne) vællagdu aa tettu, mæ Øyrna-Spissa, Lenda-Lag aa Bein-Ty, – forsyne meg, sto han inkje, so han 13skje vo svarva! SlikjandeForfatternote: slikjande: glitrande slettu i Håro va han so ein liten Gris, aa so blenkjande rau-u på Lit so dan finasta Byhua, du fy dina Augu kunde sjå!

Jau, so skje eg tru, Rakkjen kom te Vyrna! – Ho Ingjebjør velsigna aa ba, eg inkje maatte selja hono, – eg lest no so vilja, eg, inkje fy di, eg meinte noku mæ da, eg va for gildu tå hono, sjølu, te dess; eg hadde no berre Moro te pirast litevetta mæ Kjeringjene, sian ho hadde svivyrt hono so i Fysstne.

Eit Lyte hadde han likavelne, da ska eg kje nekta fy: dar fanst korkje Gar eldu Grind, so sto hono, – yve flaug han so ein Fugl, da hjelpte lite, kor høgt dar va.

– Men so flaug han so ein Fugl heldest og! Eg tok no te temja hono um Vetturn, fyssta da vatt Sleaføre, aa so mangje Hesta hadde eg endå hatt unde Hendo, at eg snart såg, her va Fotalag, so va framifrå. Eg hadde alt fengje køyrt hono inn so nokulunde, då da lei so langt fram so te Kyndesmysu Tiu.

Då va da ein Dag, eg hadde eit Snøggerende ne på Vangjen. Fin Før va da, so da berre skutla; spente so eg Raurn fyre aa køyrde or Tunæ.

14Når eg so svinga innpå Allmannsvegjen, kom eg i Fylgje mæ ei Kråka; ho skje sama Leiæ, ho og, såg da ut te, kvar da no kunde væ, ho skulde å, aa kva Erend ho heldest hadde.

Kråko, ho fauk no, ho, kann du vita; men inkje da, attu me vottu attuliggjande, eg aa Raurn, heldu.

«Bra! – bra!» skreik ho.

«Jagu æ da bra!» sa eg, «da æ meir en bra; men bia no, ska du sjå da endåne bære!»

Ga eg so Hestn eit Drag tå Svipene, eg – aa ja, dar skje kje storu Snertn te, trur eg! – aa dar vatt ho ette mæ da sama, Kråko. Brukte Vengjene gjore ho, alt ho berre evla, aa i Motebokko va da, so ho vilde rikja; men når da berre hadla mæ attu, eldu me nådde Flatn, so vatt da Raurn, so hadde Fyremunen.

Nei, då me hadde tevla mestu Milæ ut aa vo komne so langt so nepå Rongs-Bakkjen, då va skarve Kråko vottæ so trøytt, at ho sto kje i da lengur, aa so sette ho seg – forsyne meg!– beint nepå Selahyvre aa kvilte seg! – ja, da gjore ho.

– Vetturn dar ette skulde dar væ Kappkøyring på Vangs-Isæ Trettndag Jol; – Raurn va i femto Åræ, då.

15«Ja ja», tenkte eg mæ meg, «da due kje upprøvt!» – aa so møtt’ eg, eg og.

Seimen, han Haldor, hadde ei brun Merr, dei kadla Seims-Bruno, so hadde vo Fritråar dar på Isæ fleire År i Renn. Tiu Stolpa stor va ho, hoggande væl voksæ, mæ Hasa aa Helne-Lea, so dei skje vo spikka, Sokka på adle fira Føtno aa Sjødn i Skaddla; – aa, da va mykje te Merr, va da, dan Seims-Bruno!

«Nei, æ du Kolbein og ute, mæ Røysekattæ dino?» seie Haldor’n.

«Eg æ so da, ja!» sa eg.

«Kappkøyring um Hest aa hundra Dalar?» ropt’ an.

Men antan de no vilja tru meg eldu inkje, so jamen snudde Raurn paa Hove, blinka attette på meg, då, aa grov gjor’ an i Isn mæ Grevskono, so berre Sprutn sto; da va kje vanskjelæ sjå, kva han vilde.

«Ja ja, Gutn min», tenkt’ eg, da æ deg, da står på, no, aa tore du våga deg, so får eg våga meg, og».

«Da æ so mykje de høyra på, da, Kara!» sa eg; «kom so, Haldor!»

«Æ da Aalvore dit?» spur’ an, aa tok te Skrattæ.

16«Jau», svart’ eg, «inkje rettare eg veit; eldu kanskje du inkje tore, no?»

Jysses jau då, kur han torde! dar va kje Trot mæ di, inkje.

So handslou me, då, um dette Vågamåle, aa stelte oss upp; dei hadde no endå Moroæ si, Karane dar, skje eg tru.

Dameso sleppte me laust. – Men då fengje dei sjå, kva Røysekattn dudde te! – fy Seimen vatt liggjande ette trast, han, aa da so da munte og. Piska på Merræ si gjor’an, alt da han orka, aa ho tråa aa ho ekste; men lika mykje bata da.

Nei, då eg so va komen so pålag halvvegjes, – jau beiske deg! dar tok Raurn so hart eit Tak, at han kasta dan eine Hoven tå seg. – Dar sto eg!

Men eg ha no, um eg sjølu ska seia da, aldre vo tå dei seintenkte; eg va eldande snjåpuForfatternote: snjåp: rask te tumma ette i Lummo mina, aa dar, te adl Lukka, so fann eg ein storu Spikar. Eg utor Slea, treiv store Lea-KnivenForfatternote: Lea-Kniv: Lumekniv min, slo Hoven på attu aa sleppte laust på nyt Lag.

Aa – forsyne meg! – sto eg inkje endåne fysste Mann unde Tveita-Landæ, eg, når Haldor’n kom 17tanande mæ brune Merrne sine, so Skumskavlane berre volt tå Læro henna! – ja, da gjor’ eg.

Men inkje da, att du såg Hestn stiktaForfatternote: stikta paa Fotæ: gi seg på desso Fotæ eigong, inkje so mykje so han skje vo stokkjen mæ dan mindsta Nål! – Aa, da va Hest, dan Raurn, du!

– Kur da gjekk mæ meg aa Haldor’æ? Jau, du kann no vita, eg inkje vilde stå ette hono, eg, so goe Vine so me vo, aa Trimenninga endå te! Han gjore eit grepa Gjestabo um Kveldn, aa me dette va Vågamåle tågjort.

Han fekk litevetta i Hove, gjore Seim’en, då da lei frampå. Me sotu endåne i Hægsetæ, me to, aa smakte på øle – han hadde no slikt eit framifrå goa Jol-øl jamt, han Haldor –. Men då sa han, mæ sama han flidde meg øl-Kjengjo:Forfatternote: Øl-Kjengja: Ølausa med tvau Skaft «ja, hadde da kje vo fy Skams Skuld, aa da inkje hadde vo du, Kolbein, so jamen kunde da treft, eg hadde tekje antan te Gråtæ eldu te Knivæ, – so ilt gjore da meg, attu Bruno mi tapte!» – ja, soleis sa han.

– Eg hadde Raurn mestu i seks År ette dasso Dagjæ, aa mangt eit Meistarstykkje gjor’an. Læsa upp Buadøræ, da va no ingjen viare 18Vande fy hono, – han berre beit um Lykjedl aa snudde; og hende gjore da meir en ei Gong, attu me so fonnu hono ståande gjera seg te goans i Konnkisto mina. Men eg heldt so tå hono, att trur du, eg va go te vetta sintu paa hono, kusser! So gjor’ an da no og for mykje hoggande snautt, måta, um da endå va Fantastykkje, han va ute mæ.

– Kvar da vatt tå hono – jau, han daua, han, so me skulja adle, når Tiæ vår kjemu.

Endå da va no altfor uliklæ, da mæ di bar te, gubære!

Da va eit Åre, ei Slya, dei kadla Brita-Joans, skulde tena hjå meg, lestu.

So ein Dag, dar kjemu Skaffarn, seie te Skjuss. Are Hesta en Raurn hadd’ eg kje heima, aa sjølu kunde eg inkje på nokun Sett eldu Vis sjå meg Tiena te fylgja mæ.

«Ja, høyr no, Joans», sa eg: «da vettu kje onnor Rå, anna du får ta Raurn aa skjussa, kusser, du. – Men no æ da so mykje eg seie da mæ deg: setu du deg no te surla aa drikka deg fudlu – han va no so narr ette desso Drykkjæ! – aa da vettu noku gale mæ Hestæ, ska da inkje væ meg aa takka, har du eit heilt Siebein Annakveld»; – fy 19han va endå inkje so beinspeltuForfatternote: beinspeltu: lika til te køyra, Raurn, når da fyssta sveiv hono, aa jamt va han no godt heldn og.

Aa Jyssys! han hadde no sakta vo ute mæ Tauma mydlo Hendo før, han, meinte Joans’n

Men meina du kje likavæl, Svine sette seg innpå Gasgivar-Stovo på Vangjæ aa te studrikka, so han mysste baade Sans aa Samling på Seinstn, fekk eg sian høyra.

Hadde so nokre GlankaraForfatternote: Glankar: Skøyar fengje hono upp i Kjerro aa lete hono køyrt sin Veg. Jau, Brita-Joans’n ha sakta dotte ni Kjerrekarmen, han, aa sobna, Beiste! aa Hestn so søkt heimattu på eiæ Haand.

Da kunde endåne alt gjengje baade godt aa væl, hadde kje te adl Ulukka skarve Lunda-Grindæ vo i. Ha Hestn so sprotte te, han, aa bykst enda yve, endå so høgt eit Grinds-Le dar va, aa ha da gjengje, so ein kunde venta, attu Hjulna vottu hektande yve Tvøråsæ.

Ørande tilæ um Morgun ette hadde han Samso Lunde Erend ut; aa dar fekk han sjå Kjerro aa Raurn aa heila Greio hangande burte i Grindne. Da va endå so mykje, Hestn snart 20litevetta ni Vegjen mæ Framføtno; men sian Selatye heldt, hadde Brjostreimæ likavæl strypt hono jhel.

Ja, soleis va Tehøve. – Men – forsyne meg! – låg inkje Brita-Joans’n endåne uppe i Kjerrekarmæ aa sov aa raut so ei onnor Purka, fortalde han Samso.

Eg ha no kje just vo so blautu tå meg i mi Ti; men jamen greet eg, dan Dagjen, likavelne. Hestn køyrde eg heim aa grov hono ne; eg va kje go te dra Skinne tå hono eigong.

Joans’n hadde tekje Fotn te Vara, han, fyssta han vakna, aa da va vel da besta baade fy hono aa meg; me sågu hono inkje dar i Bygdne sian, før Fatti-Kassn mangje År ette laut henta hono heimattu frå Norfjor.

– So va da her eit Åre, han Ola, Son min, skulde grava ei Veit burte på Ny-Lændne.

Jau, ein Dagjen, han kom inn te Daurs, dar hadde han ein morkjen Hestahov i Haandne; men midt igjønom Hoven sto da ein storu, rustn Spikar.

«Her ska du sjå, kva eg fann burti Veitne, Far!» seie han.

«Nei, – hunn rugge meg! – æ da då kje Hoven tå Vetle-Rauræ!» sa eg; eg kjende hono på Spikaræ, eg.

21Hoven va no so smuldrn, han, att han datt sundu vono før. Men Spikarn har eg, dan Dag i Dag æ; aa i Kistne mine ska han stå, dan Dagjen, dei køyra meg ut or Hansa-Tunæ, ja, da ska han! so sannt han Ola vi halda, da han ha lovt meg».

Boken er utgitt av bokselskap.no

Last ned

Last ned hele boken til mobil/nettbrett i .epub-format eller som .mobi.
Du kan også skrive ut boken som .pdf eller html.