bokselskap.no, 2011 Olav Aukrust: Utvalgte dikt Tekstene er transkribert fra: Himmelvarden, 2. utg. 1922, Hamar i Hellom, 1. utg. 1926 og Solrenning, 1. utg. 1930. ISBN: 978-82-8319-003-8 (digital, bokselskap.no), 978-82-8319-004-5 (epub), 978-82-8319-005-2 (mobi) Sist oppdatert: 25.03.2019

SOTA

^k1

Det er ei sæter som heiter Sota,

og einsleg ligg ho i svarte audni.

Eg kom der veg-vill ein gong ved midnatt,

og myrke segner imot meg susa, –

sev for vind uti straum rakte,

kragg og trollskog kraup og krakte –

kryp og krèk der til domedag.

Det var ei hildrande ungmøy-hulder

som sat budeigje paa denne stulen.

Ho heldt medⁿ² tvo, og det vart til vaae, –

ho fekk daa nøgdi, til sist, av baae,

og dei fekk metta si baae tvo.

Det hende noko der, langt attende.

Det small eit skòt der ein gong ved midnatt.

I ormut otte laag ein og glødde,

han laag og lura, han laag og lødde –

hin stupte daa skotet small.

– – – – –

Han kom til Sota ved midnatts-leite

og kravde løni for velgjort arbeid.

Han stengde døri, ho sløkte ljoset

– det rauta tungt gjennom fenafjoset –

tvo hjarto dunde i natti nifs.

Han som skaut, var han Kristen Fange,

men han som stupte, fekk ingen spurt meir.

Han jaga fram gjenom natti, fullvák,

han lengta mot hennar heite famntak –

i tjønni søkktest han ende ned.

Han fanst att sidan, i folkehugen –

der flyt han upp or den svarte tjønni – –

og fer til kyrkje med fagert fylgje, –

fraa høgste Lomsegg lèt Fangjen hylje

sin munnharp'-slaatt over ferdi ned.

Daa dryp det blod or den svarte kista,

og som ei saud-soks er harpa stor, og

det syg og syg som paa djupe vòtn –

høyr, ned fraa Lomseggi fossar slaatten

som nemnest Fangen den dag i dag.

Nifs er slaatten hans Kristen Fange,

og svart er segni som sjølve Sota;

som høgste Lomseggi ris ho bratt

imot himmelkvelv, og som tjønn ved natt

gaar ho ende ned i sitt helvit-djup.

Kva dei tvau tala den siste natti

hev ingen høyrt um og ingen spurt um.

Kva løn, kva fagnad – kva lagnad fekk han?

– Og munnharp'-spelar og tulling gjekk han,

og ho sat aldri paa Sota meir.

Eg kom dit myrkrædd ein gong ved midnatt,

og segni gufsa fraa gamle tuftom,

og det var nattgangar-vilt ved Sota,

og det var attgangar-stilt ved Sota,

og skoddi raa uppi høom rakte, –

kragg og trollskog kraup og krakte –

kryp og krèk der til domedag.

BRIGDE

^k2

Hugbòd som fyrr leika hauk over hauk

i storstilla blaa

og solblanke ned over tankane strauk,

er ingen stad høyre hell sjaa.

Stride som straalande kvæde dei kvad

og lyste seg leid.

No er det att berre burtblaasne blad

ein haustdag paa villande heid.

Mjukar enn myrull som voggar i vind

langt inn i fjell,

er minni som sviv gjenom mannasinn

ein skybleik og blaasande kveld.

SKALDEN

^k3

Skaldskap er ofte ei glede

som sorgi og naudi gjev næring.

Difor er òg eit kvæde

ofte ei blømande tæring.

Elden som tærer i barmen,

slær ut i skinande blomar.

Elden i sorgi og harmen

driv fram ein blømande sumar.

Skalden skal trengslune trasse

og sigrande kvæde si kvide.

Med kvate ord og med kvasse

kløyve han yra den stride.

Som æventyrguten seg gjorde

til maur og falk og løve,

kann skalden med skaldeordet

dei same bragderne øve.

Maurande djupt innunder

veldige røter smyg han.

Og høgt over avgrunns dunder

lik falken til himmels flyg han.

Einsleg i audni ber han

sin brand gjenom natti den lange.

Og sterk liksom løva gjer han

umsider det sigrande spranget.

III

Skalden er bleik av di han

styrer so stort eit orkester.

Skalden fær kveik av di han

hyser so eldfulle gjester.

Den siste, utrolege gjesten

er ofte ein hugsefull lengsel

mot siste, namlause resten

som sit i sitt einslege fengsel.

Men kjem so den lengtande gjesten

med den han til sist fekk fat i,

daa lyser hjaa skalden festen,

um so det er svartaste natti.

Skalden kann ikkje sova

naar livselden brenn og brusar.

Daa lyfter han taket av stova,

og stjernehimlane susar.

Skalden, det er ein sjåar

som ser gjenom hildrande eimar.

Skalden er ein som skodar

djupt inn i heilage heimar.

Ein skald er ein skattefinnar

som ljosnar paa leitingsferdi.

Ein skald er ein sigervinnar

over seg sjølv og verdi.

EINSLEG

^k4

All hennar buskap er komen i kveld.

Storstilla lyfter seg. Ikkje eit liv

er att uti fjell.

Haustsoli ned attum Lendhø glatt.

Ein spiter av globleike, tindrande sprænur

stod tandrande att.

No er ho fjella. Ein kveldsròde rein

langt atti kampom glimar i Klimpom.

Der er ho sein.

So kjem han, den siste, den dulrame gjest

som kveldsgullet ranar på heidar og tindar

til burtlengste rest.

Myrkret kjem rullande. Manar til ro.

Alt støkk attende for audni og natti …

So nære som ho.

Kven er det som sviv uppå Jyrudalshø'n …

Ti år er gjengne; men enn er ho fest der.

Med saknad til løn.

Det skranglar i krake og bergblakk ved

der midt burt i kampen, for ørn berre ustygg –

so bratt er det ned.

Der nede på elvi er ingen som ror.

Naustet er burte, og nedsanda båten

set aldri meir spor.

Aldri ei båre meir klappar um kjøl.

So burte er den tid som spor etter båt

over haustblå høl.

Det legg ingen båt inn på kvitstein-strand –

løynrodd av ein som kleiv nuten um natti

og hit upp fann.

Nattvinden rek i det haustgule skrud –

Det er ikkje anna enn detta ho høyrer.

Å Herre min Gud!

Ein vindgust frå allstad og ingen stad ..

Det er det einaste. Hav er i millom.

Ein gong var ho glad.

So haustvåt er natti, so heit hennar kinn,

so myrk, so forfælande meiningslaus verdi

og lagnaden blind.

Fjellnatti susar, det lid og det skrid.

På nytt finn ho leidi og stigen hin løynde

til haugane tri.

Der gjeng ho til møtes med guten sin –

der gjeng ho i draumar og minne og møter –

'om Tusshaugvind:

Ein einsleg, ein kveld-viss og fjell-viss blåst

som, høyrd av budeigjur her hunradtal år sidan,

aldri forgåstⁿ³.

LENGSEL UNDER ALLE LENGSLUR

^k5

Lengsel under alle lengslur,

du er einsleg, du er ein.

Du som trassar alle trengslur,

einfengd du og liljerein

låg og livde djupt i hugen

som den løynde lauk i skogen

medan mang ei lauva grein

braglande i dagen skein.

Mange heite grytur kolna,

mange brikne greiner grisna,

mang ei småblømd ovring folna

mangblømd burt med blad som visna,

medan du i dalar døkke

næring saug av sol og jord:

holken brast, og til din kløkke

klokkeblome blankog stor

kviskra vinden: Sving og kim!

Klåre klokke, ring og kim!

Kim i alle kyrre skogar,

ring og klim for alle hùgar,

kim i bleike, frosne lundar,

kim for kvart eit lliv som stundar.

Kysst av Himeriks Aurora,

morgonblank, med gråt i auga,

skin du, lengsels uniflora,

i dei fyrste geislar lauga.

Lengsel over alle lengslur,

fager er di blømingstid:

Upp or kjellarmyrke trengslur

stig du no med krona fri.