Magnus Håkonsson Lagabøtes bylov og farmannslov

Tjuvebolken

Følgjande bolkoverskrifter finst: Her hefr þíofa bolk oc er þat her skrifat sem skílr millum kaupangrs manna oc heraðs manna Bb, c; Her hefr þíofa bolk kaupangs manna. ok er þo fyr skrifaðr i bokenni Bd; overskrift mgl. Be; heile bolken mgl. Bf; Ob; Xb, c; i Bg finst berre kapittel 8 og der er inga bolkmarkering; Hér hefr upp þiofa balk ok greinir huat Bh (der bolken står etter Farmannslova); bolkoverskrift mgl. Bi, k, l, m; Her hefr þiofa bolk Bn; bolkoverskrift mgl. Na; Oa; Ta, b; Xa; Her heuir tiofua Balck 507. I Bk, l; Xb finst ingen bolk- eller kapitteloverskrifter, og initialar er ikkje fylte inn på tomme plassar. Na har kapittelmarkeringar og initialar i byrjinga av kapittel, men ingen bolk- eller kapitteloverskrifter. #1 Her hefr þíova bolk oc segir huer refsing fyrir huern stulþ a at coma Bi; Um þiofnað/ Capitulus Bm; her segír um stuld Ta; Um stullð. capitulus (I tilf. 507) Tb; 507; overskrift mgl. Bb, c, d, e, h, k, l, n; Na; Xa, b; kapittelet mgl. Bl; Oa, b. þAT ER nu þui nest/ at var scal engi annan frå var: æinginn skal fyrir aðrum Xa. stela. Sem fyr segir i þiofabelkinum i landzbokinni (En þat er her skrifat sem skilr míllím kaupangs manna ok heraðzmanna tilf. Bd) tilf. Bb, c, d, resten av kapittelet mgl.; etc. (capitulus tilf. Tb) tilf., resten av kapittelet mgl. Be, k; Ta, b; Xa; Effter thuj som tiofa balckeno fyrsta Capitulus J landzbockene vattar tilf., resten av kapittelet mgl. 507; resten av kapittelet mgl. Bm. Nu er þat græínande att mgl. Be, h. ef er Ta; mgl. Na. sa etc. tilf. Be, resten av kapittelet mgl. / maðr mgl. Ta, b. stelr ser tilf. Na. mat mgl. Ta, b. etc. tilf. Bi, resten av kapittelet mgl. er eigi fær etc. tilf. Bn, resten av kapittelet mgl. ser vínnu til fostrs oc helpr hiallpi Na. sva/ lifi sínu fyrir hungrs saker. þa er sa stulldr [fyrir engan mun m ængo motte Bh. refsingaʀ/ vidt tilf. Na. værðr. En ef sa maðr er uínnu før er [ser til fostrs mgl. Bh. stelr [til øyriS mgl. Bh. sa er ek/ki var aðr tilf. Bh. at sliku kendr. þa scal hann þegar mgl. Bh. a mót ting Na. føra. oc løysa huð sína m mgl. Na. / ííj. morkum .Silfrs. nu stelr han annat sín til øyris løysi huð sína m mgl. Na. .vi./ morkum .Silfrs. en ef hann løysír eigi. late huðina oc se brugðit lykli lykils marke Bh; mgl. Na. a kín hanS. honum Bh. / Nu stelr stæll Na. hann til øyriS hitt tilf. Bh. þriðia sín. late huðina. huð Na. en konungr take [.vi. merkr til .vj. marka Bh. .Silfrs. mgl. Na. / af fe hans. ef til er tilf. Bh. En ef sa hín same maðr stelr frå maðr: stæll Na. oftar. þa er han dræpr. En ef maðr/ stelr stæll Na. til halfrar mærkr .Silfrs. sa er ecki var aðr tilf. med finare penn, med same eller samtidig hand; frå var: ær fyr Na. at sliku kendr. þa scal han a/ mot þing Na. føra oc løysi læysa Bh. sek m .vííí. ærtogom oc .xííj. morkum .Silfrs. eða fare ut/lægr. en ef hann stelr oftar. þa er hann dræpr. Nu ef þiofr stelr stæll Na. til mer/kr .Silfrs. i fyrsta bragði þa hæuír hann fyrir stolet fe sinu ollu mgl. Na. v konung tilf. Bh. ok hafe/ slika refsíng sem sa mgl. Na. maðr leggr a þann mgl. Na. er konungs valld hæuir i hendi til ret/tra ræfsinga oc hallde hann mgl. Bh. þo [lifi sínu. lifinu Bh. En Nu Na. ef sa tilf. med finare penn, med same eller samtidig hand; mgl. Na. hín same maðr værðr/ oftar at þyfsku sliku Bh. kendr. þa hæuír han fyrir gort fee oc friði tilf. Na. lande oc lausum øyri/ oc lifinu meðr./

#2 Ef gialkyri uil eigi uið þiofi taka (2 tilf. 507) Bb, c, d; 507; Ef maðr stendr man með fe sínu Be; Um þat at binda skal folla a bak þiofe er hann Bh; Ef gialkyrí uil eigi uið þíouí taca Bi; inga kapitteloverskrift Bk, l, m; Na; Huersu með þíofi skal fara Bn; Um þiofnað i kaupstað Oa; Um fe þiofstolet Ta, b; Ef maðr stendr mann m fe sínu Xa.

En tilf. Be, i, k; Na; Oa, b; Xa; Nu tilf. Bb, c, d, l, m, n; 507. EF maðr stendr þiof man Be, h, m, n; Ta, b. m fe tilf. Bb, c, d, e, h, i, k, l, m, n; Na; Oa; Ta, b; Xa; 507. sínu sit Oa. þiofstolno þui tilf. Bl; þat tilf. Xa. er stolet þiofstolet Be; frå er: þui er þiofstolet Bn. var j tilf. Xa. fra honum frå er: þiofstolno Ta. þa scal/ hann tilf. Be, l, m, n; Na. bínda fola a bak honum ef vitní vattar Bb, c, d, e, i, k, l, m, n; Na; Oa; Ta, b; Xa; vata 507. ero til við Bb, c, d, e, h, i, k, l, m, n; Na; Oa; Ta, b; Xa; 507; her begynner spalte a av 15, der venstre side er skoren av og manglar 2–3 bokstavar. oc læiði læiða Bb, c, d, e, i, k, l, m, n; Na; Ta, b; 507; 15. hann honom 507; mgl. Bk. bundin/ til fyrir Bh, k; Xa. gialkyra. En ef hann uill eigi uiðr honum mgl. Bi. taka. þa er hann sæckr/ .vííj. ertogom oc .xííj. morkum .Silfrs. við konung (ok tilf. Be; Ta, b; ok b?íar menn tilf. Bk) tilf. Be, i, k, m, n; Oa; Ta, b; Xa; 507. þa scal hann tilf. Na; 507. føra hann tilf. Bb, c, d; Xa; 507. syslu. manne. En ef \53v\ hann uil eigi uíðr honum tilf. Bb, c, d, n; Xa. taka. [þa er hann mgl. Na. sækr aðrum tilf. Bb, c, d; Na; 507. .vííj. ertogom mgl. Oa. oc .xííj. morkum/ .Silfrs. frå sækr: sliku sectar (sækr Tb) Ta, b; frå er hann: skall han sliku sekr Bl; er hann sæckr sliku sama Bm. konunge oc bøar monnum. frå konunge: uið konung oc (mgl. Oa) biarmenn (sem gialkyri tilf. Ta) Be, i, l, m, n; Na; Oa; Ta, b; Xa; 15; uið konung Bb, c, d, h; 507; frå þa scal: mgl. Bk. Nu skulu bøar menn eigi sækt giallda/ fyrri umboðs syslu Bi, k, l, n; 15. manne eða oc Bb, c, d; Na; ne Bm. gialkyra. en þeir hafa sea Be; Oa; Ta, b; haui Bi, m. sin ret sottan. settan Bb, c, d. / er misgiorði er tilf. 507.

#3 Huersu þiof skal døma (cap. 3 tilf. 507) Bb, c, d; 507; Um mott til at døma þíof Be; Huorso þiof skall rettlega til mottz føra ok til draps Bh; Um dom uið þiof. oc ef menn uilia ei døma þiof a motj Bi; inga kapitteloverskrift Bk, l; Um vitní at hann batt þiof Bm; Um mot ok um þíofa refsíngar Bn; inga kapitteloverskrift Na; Um þiofua þíngh Oa; Um þiof a þingi (mote Tb) Ta, b; Ef menn lata lausan þiof Xa; Ef menn {u}ilia ei døma menn a mote 15.

NV scal til motz þings Oa. blasa ok læiði leida Ta; 507. sa þa Ta; frå læiði: leiða þangat Bi, k, l, m, n; 15. þengat tilf. Xa. þiof m folan fola Bb, c, d, e, i, k, l, m, n; Na; Oa; Ta, b; 507; 15; frå með: mgl. Bh. bun her sluttar spalte a i 15. ð in til/ motz frå til: þann Bk. sa tilf. Bi; 507. er tækit hæuír frå bunðin: a þing er batt Be; Oa; sa (mgl. Tb; Xa) er batt (bant Bn) Bl, m, n; Ta, b; Xa. oc føre fram mgl. Oa. uítní at sa a fe þat tilf. Bl. er bat han batt a hann (mgl. Bn) Bl, n. hann tilf. Bk; 507; þiof tilf. Xa. oc at tilf. Ta. þat/ fe mgl. Oa. var stolet í Ta. fra honum. oc þat annat frå þat: þau onnur Bb. uítní mgl. Be, i, l, m, n; Oa; Ta, b. at hann batt hann þiof Bi; honom 507. a þvi fe. mgl. Be. þa/ skulu mot menn um døma. oc En Bb, c, d, k, l; Na; 507. ef þeir mgl. Be. døma hann hanns Na. misbundín. þa er sa sækr/ [er bat mgl. Bk; Oa; Ta, b. .v. morkum frå .v.: mork Be; Oa; Tb. .Silfrs. mgl. Na. uið konung. frå uið: konunge Bl; mgl. Tb. en hínum fulrette eptír laga dome tilf. Bl, n. en mgl. Oa. ef mgl. Na. þeir døma frå oc ef þeir: mgl. Xa. hann frå þeir: han dæmíst Bn. retbunðin. þa scal gial/kyri fa bana til. en ef mgl. Ta, b. hann uil eigi til fa tilf. Ta, b. [þa er hann mgl. Be, n; Oa. sækr sakaðr Ta. .vííí. ertogom oc .xííj./ morkum mgl. Ta. .Silfrs. uið konung oc bøar menn. monnom 507; frå oc: mgl. Bb, c, d; Na; frå uið: konunge. oc bøarmonnum Bl; mgl. Bh. en ef mot bíar men oc moz Ta, b. menn lata hann honom 507. ganga udømdan undan Bk; Ta. / af moti. þa ero þeir sækir .v. .ví. Xa. morkum frå .v.: mork Ta, b. .Silfrs. uið konung tilf. Bb, c, d, e, i, l, m, n; Na; Oa; Ta, b; 507. þo at mgl. Bd. gialkyri uili eighi ræf/síng a læggía. frå uili: læggí æí refsing á Be; eigi refsing aa at leggia Bk. /

#4 Huar huern þiofnað (þiof Bd; 507) skal døma Bb, c, d; 507; Um þiofnað or konungs garðe Be; Konungr a sekt þa er viðr ligr ef stolet er or konungs garði Bh; Huersu fe þiofs skal skiptazt Bi; inga kapitteloverskrift Bk, l; Huat ret eða sekt bøar menn eigu Bm; En stolít er or konungs garðj Bn; inga kapitteloverskrift Na; En um þiofnað Oa; Um stuld i konungs garde Ta, b; Ef maðr hefr vittni til sins Xa.

En her begynner spalte b av 15, der høgre side er skoren av og det manglar 4–6 bokstavar i kvar linje. um frå En: mgl. Ta, b. þenn tilf. Xa. þiofnad þan tilf. Oa. allan j bø varann tilf. 507. þa a konungr oc bøar menn æftir þuí tilf. Be; sauk a tilf. Bn. sem i siðazsta capitulo/ aðr tilf. 507. sægir. stendr Be; frå sem: mgl. Bb, c, d. nema stolit mgl. Bl. se i or Be, i, k, l, m, n; Xa; 15. konungs hans Bl. garði eða or mgl. Be, l. hans varnaðar værndar Bm. husum / þa a mgl. Ta. konungr æín. saman tilf. Bh, i; Xa; 507; 15; frå þa: mgl. Bl. oc þa Bl. a sannsynlegvis tilf. med same hand. sa sokn aþui er konungr skipar skipaði Bk. fyrir garð sín frå skipar: hefír ifír garðenn (garðínum Bn) skipat Bl, n; er ef Be, k; Oa; Ta, b; Xa; en 15. þaðan er/ or mgl. Be, h, i, k, l, m, n; Oa; Ta, b; Xa; 15. stolit. En mgl. Xa. ef þiofr kemr bundin mgl. Xa. a mot oc er mgl. Bl, n; Ta; Xa.. foli a bak baki Bl, n; Ta. honum/ bunðin. mgl. Bl. þa scal her begynner fragmenta 6. ther tilf. 507. huer huar Ta. sit fe tilf. Bl, n. hafa þeirra þat Bl, n; mgl. Bh; 507; 6. er hann hæuír stolit fyrir ifra Bm; Oa; Ta, b. oc vitni bera ber Bn. / til mgl. Bl. at þeir þætt Be. atto. frå þeir: hann atte Bh, l; 6; frå at: mgl. Oa. en sa er þiofin þiof Oa; Ta, b. tok. hafðe tekit Bm. þa mgl. Bh. scal hann sa Oa; mgl. Be, m; 6; frå þa: scal Bk, l, n; Ta, b. hafa þat allt er þiof/ren þiofuer Oa; Ta, b; tiofúan 507. hafði a ser þo at þat se (veri Bn) tíll merkr gullz æða meíra tilf. Bl, n [oc hann tok m honum mgl. Bl; her sluttar spalte b i 15. oc ef Bn. eigi eigi Oa. berazt bera Ta. uítní til at aðrer aðar 507. menn/ atto. eigi Bb; 507; frå uítní: annar maðr ætte (atte Bl, n; Oa; Ta, b) Be, l, n; Oa; Ta, b; oðrum manne vítní til Bm. oc þo at hann hafe hefðí Bb, c, d; Oa; hæfuir 507. til merkr gullz a ser tilf. Bb, c, d, e, h, i; Na; Oa; Tb; 507; 6; a sa tilf. Ta. eða mæira. frå oc þo: mgl. Bl, n. i þæim loghum scal huern huarn Ta; huer 507. / þiof frå huern: huerr þiofr Oa. døma sem han mgl. Oa. stal huar sem hann værðr tækín. staðinn Bi, k; grípín Ta; her sluttar bolken i Bb, c, d. /

#5 Ef maðr leynir þiofi ok drepr niðr konungs rette Bh; Ef maðr løtr þiof aflaga lausan Bi; Um þa menn er rena mann þíofj Bn; Enn æf maðr tækr þiof af manne meðr vallde 6; inga kapitteloverskrift Be, k; Ta, b; Na; Oa; kapittelet mgl. Bl, m; 507; resten av bolken mgl. Xa.

En tilf. Be; Na; Oa; Nu tilf. Ta, b. EF maðr rænír man þiofi etc. (capitulus tilf. Tb) tilf. Be, k, n; Tb, resten av kapittelet mgl.; resten av kapittelet mgl. Ta. eða utlægom manne etc. tilf. Bi, resten av kapittelet mgl.; þa tilf. Na; resten av kapittelet mgl. Oa. / svare landraða sok uið konung. en huer thæira tilf. Na. annara er i mgl. Na. gangu ero voro Bh; 6; var Na. m/ honum. sækir mgl. Bh; Na; 6. mork .Silfrs. [konunge oc bøar monnum. við konning Na; mgl. Bh; 6. Nu En Bh; Na; 6. ef eín maðr tækr þiof/ þa liggr honum ecki uið þo at [hann værði honum lauS. laus verðe Bh. nu kennír maðr/ fe sitt þiofstolit i hende oðrum manne. oc tækr hann tilf. Bh; 6. uið fe sínu oc skil sva firir/ at ek drep huergi níðr konungs rette eða ne Na. bøar manna frå eða: mgl. Bh; 6. oc hæuir hann uid þat þar Bh; 6. / uatta. þa er hín sannr at sok. en sa hinn Bh; Na. orsækr frå en: ok hinn osakaðr 6. er uið tækr fe sínu. En ef/ hann maðr Bh; 6; mgl. Na. løynír þiofi oc tækr uið fe sínu. mgl. Na. þa er hann sækr .íííj. morkum .Silfrs. uið/ konung. Nu mælir þat syslu maðr eða gialkyri. at þeir hafe hafa 6. sæt gorfa/ sa er stolín var oc sa er stal oc hafa drepit niðr konungs rette rettenum 6. oc bøar manna./ þa scal sa sem stolín var synía með tilf. 6. lyrittar æiði. en mgl. Bh. ef sa ær tilf. Na. æiðr fellr. giall/de .iiij. merkr .Silfrs. mgl. 6. konunge [oc bøar monnum. mgl. Bh; Na; 6. en hín er þa tilf. 6. þiofr sem aðr. \54r\

#6 Huorso m skal fara ef maðr firjr fe sitt Bh; Um fe þat er eigi fylgir þi{ofr} Bi; Ef maðr tekr fe sít þat þíofstolít var Bn; Ef maðr hittir fe sitt þiofstolet 6; inga kapitteloverskrift Be, k; Na; Ta, b; Oa; kapittelet mgl. Bl, m; 507.

NU fínnr maðr fe sit þiofstolet etc. (capitulus tilf. Tb) tilf. Be, k, n; Tb, resten av kapittelet mgl.; resten av kapittelet mgl. Oa; Ta. oc fylgir eigi þiofr. etc. tilf. Bi, resten av kapittelet mgl. þa scal han/ hafa uið nauistar menn sína er hann tækr fe sitt. en oc Na. ef gialkyri/ místruír hann oc segir at þiofr fylgði. þa late han hin Na. bera uítní sín at/ eigi var þar tilf. Bh; 6. þiofr uið. þa mgl. 6. er han tok fe sitt. Nu kennír maðr manne stulld/ en oðrum uiðr toko at hann hafe tækit uið fe hans þiofstolno. en mgl. Na; 6. sa kve/dr næi uið. sa hann Bh; 6. scal synía m sættar eiði. en sa eiðr mgl. Bh. fællr honum til .íííj./ marka ef hann uissi at þiofstolit var. (Nu tilf. 6) Ef tilf. Bh; 6. Maðr søker annan um stulld/ oc er eigi lyst þyft fyr 6. eftir. þa scal synía m sættar frå með: .vi. Bh. æiði sa er fyrir sok/ verðr. en sa æiðr mgl. Na. fellr honum til .íííj. marka [ef fellr. mgl. Bh; 6. En ef umage/ stelr. þa scal bøta aftr eptir Bh; 6. værk hans. ok tilf. 6. ecki a konungr eða ne Na. bøar men frå eða: mgl. Bh; 6. a þvi. Nu/ værðr maðr af at 6. þyfsku sækr. uttlægr gior Bh; Na; 6. þa a sa at taka er stolín var er Na. fulgiold/ fear síns or af Bh; 6. fe híns sækkia. utlæga Bh; 6. oc kostnad þan allan mgl. Bh; 6. sem hann þarf þurfti Bh; 6. til ef/tir farar ferðar Bh; 6. [sem skynsamír menn meta. mgl. Bh; 6. oc rett sin æftir laga dome sua tilf. 6. sem her sluttar fragmenta 6. / hann se rentr frå sem: veri logrentr Bh. iammycklo. /

#7 inga kapitteloverskrift Be, k; Na; Ta, b; Um þiofstolet fe ok venist hann hæimílldar Bh; Ef maðr cennir fe sitt i h{endi} Bi; Huersu retliga skal fe aptr taka Bn; kapittelet mgl. Bl, m; Oa; 507.

Nv Ef Bh. stenðr maðr fe sitt þiofstolit mgl. Bh; a þiofe Ta, resten av kapittelet mgl. etc. tilf. Be; Tb, resten av kapittelet mgl. I Be står dette stykket i ei liste med kapittelbyrjingar (kapittel 5 til kapittel 8) etter byrjinga av kapittel 8, dvs «Nu ef maðr er stolenn fe sínu» etc. Etter denne kapittelbyrjinga står resten av kapittel 8. / i hende etc. tilf. Bn, resten av kapittelet mgl.rum manne. etc. tilf. Bi, k, resten av kapittelet mgl. en han venízt hæímílldar taka. take Bh. þa scal han/ æsta taks fyrir hann oc sva mgl. Bh; Na. fyrir fe þat er hann kannar kænnir Bh; Na. ser. oc gera til æíndaga/ at hæímílldar taki komí þar. til Bh. siðan scal hann fram føra uítní at þat er/ hans fe. oc hann gaf eigi ne galt oc eigi solum sælldi oc engum baud bað Na. hann/ um at sælia. siðan ma hann taka fe sitt ef han uill frå ef: sannsynlegvis tilf. med same hand; mgl. Bh; Na. oc gere gera Bh; Na. huart sem hann uil. at tilf. Na. fa/ra brot m fe sínu. sitt Bh; Na. eða røyní ræyna Bh; Na. hæímílldar toku taka Bh; Na. hans. nu En Bh. ef honum brestr honum. hæimilldar take hans Bh; Na. þa er hann mgl. Bh. þiofr at. mgl. Na. nema hann syni m mgl. Bh. sættar æiði oc se tilf. Na. nefndaʀ/uítní at eigi stal han uttan nema Bh. hann køyfti. sa æiðr fællr honum mgl. Bh; Na. til .íííj./ marka ef fællr./

#8 inga kapitteloverskrift Be, l; Na; Ta; Um þiofnað Bg; Um ransak huærso vera skal ef maðr er stolen fe sinu Bh; Um rannsak ept{ir} Bi; Um ranzsak huerssu menn skulu ganga Bm; Huersu maðr skal ransaka eptír Bn; Um þiofua ranzsak Oa; En um stullð Tb; Wm ranðsack efter stuldt. Capitulus 5 507.

NU En Na; Oa; Ta, b. ef maðr er stolín fe sínu. Be har etc. som om kapittelet sluttar her, og sidan står byrjinga av kapittel 7 (sjå ovanfor), men dinest kjem resten av kapittelet. þa scal han bæiða bæiðaz Be; Oa; Tb; biðia Bk. hann tilf. Bh. ranðzsaks þann/ man er ef Be, g, h, k, l, m, n; Na; Oa; Ta, b; 507. hann uil. er honum er mestr grunr grum Na; grun Oa; Ta. up tilf. Bk. a at fe hans hafe stolit. En hin han Bn; mgl. Bl. scal uppi lata vera ranðzsak. ransokn Bg, h, i, n; ransaks hus Bk; 507. en ef hann syníar rannsoknar tilf. Bg. þa er han/ sannr at sok. en sa er ranðzsaks ransoknar Bn. bæiðir. bæiðizt Be, g, h; frå en ef: han Ta, b; mgl. Oa. han tilf. Bn; Oa; þa tilf. Na. scal hafa m uið Bg. ser .íj. huss/fasta menn en oc Be, g, i, k, l, m, n; Oa; Ta, b; 507. eigi flæíri. þeir skulu ganga ín mgl. Bl. linda lausir oc lata/ ranðzsaka sek aðr fyr Bk. en þeir han Ta, b. gange ganga Bk, n; Na; 507. ín. utt Bh; mgl. Bm. hín endra til han med yngre hand Ta; mgl. Bk. scal oc tilf. Be, g, i, k, l, m, n; Na; Oa; 507. sægia til iartegna iartægnir Be; Oa; Ta, b. aðr/ en tilf. Be, g, i, l, m, n; Oa; Tb; er tilf. Ta. hann þeir Bm; ænn hin 507. gange ín a fe þui er stolet er. uar fra honum Bl, m, n. en oc Bi, k; 507. ef hann híttír fe sítt mannz Bh; frå hann: þeir hitta fe manz Bm. i ork orku Bg, n. manz eða i kistum Bm. j kístu tilf. Bn. / eða i kistu Bl; mgl. Bg; Na. tosku. taskum Be, m; stokkom Oa; Ta, b; taska 507. eða mgl. Be, h, n; Oa; Ta. i byrðum. byrðo Bi, k, n; byrða 507; frå i: byrðu Bl; Na. eða i kistum tilf. Ta. eða frå i: mgl. Bg. i lyktum lokuðum Bh. kerolldom. klofum Bg. þa scal hann sa husbunda 507; mgl. Bl. hallda fyrir frå scal: hafuí fyrir ser Oa. / sættar æiði æið Oa. oc nefndar næfna Be; Oa. vítní. søre Bl, m, n; frå oc: mgl. Bk. at eigi kom þæt tilf. Be; hann tilf. Oa; sa fe tilf. 507. þar at hans uilia eða ne Be, g, l, n; Na. uí/tenð. vittan Tb; vitæ 507; frå eða: mgl. Oa. En ef [hann híttír þeir hitta Bm. fir tilf. Na. uttan laS oc eða Be, k, m; Oa; 507. loko. Oc þo i hans tilf. med finare penn, med same eller samtidig hand. husi hussum Bh; hwss 507. hallde up uppi Tb. settaʀ .vj. Bk. \54v\ æiði æigi Tb; æiðt 507. oc se tilf. Bg. fangar fangaðr Be; fanga Bl, m; Oa; Ta, b. uitní. vittnum Bh, k; 507; vatta Bm. En ef þesser þesse Ta. æiðar frå þesser: tesse æiðr 507. fallazt. falla Bh, i; Na; Oa; Tb; 507; fella Ta. falle fællr Be; Oa; Ta; falla Na; Tb; þa falla Bg, h; 507; falla þersir eiðar Bk; En þess (þersser Bm, n) eiðar falla Bl, m, n. til .íííj. iii Oa. marka./ silfrs tilf. Bg; 507. Her sluttar Bylova i Bg, k, m; 507, med unntak av at 507 har retterbøter i tillegg: J: L: B. [i lands bókinni] Husbúndj skal þem lysi som þer túrfú meðan ther ranndsacka. þer men som ey villia lata lyckla till at lúcka up hirdtzlum sinúm, þa ero tøck þheira oheiglag vid brothi. þer skúlo randsacka j ollom steðúm bæðe vthi oc jnnj, oc gera þeim ey skada j ranndzackuj er fyrer bwá. En æf sa ein huér er randzackar, æða ein húer annar maðr bær, æða bæra latue fola j hoúss manz æða hirdzlur, suárj fullj rættj efter laga domj þeim er húss á, æða hirdzlur attj. En konongi slickú som sa ætte at súara, æf hann hafðj stolit jafnn mycklú. Alla aðra capitúlar j tiófua balckeno, thaú er ey er her vittat, er sa sem j landz bockena seigir.

#9 inga kapitteloverskrift Be; Na; Um huinsku ef maðr stellr hundi eða ketti Bh; Um þat huat huinska er Bi; inga kapitteloverskrift, men i Bl er um huínzku i þiofa .b. skrive i margen med ei anna hand; Um huínsku men ok sektir v líggia Bn; kapittelet mgl. Oa; Ta, b.

En mgl. Bh, i, n. ef maðr stel hundi mannz tilf. Be, h, i, l, n; Na. eða resten av kapittelet mgl. Bn. kietti. etc. tilf. Be, resten av kapittelet mgl.; eða tilf. Bh. knífi eða ok Bh. bælti. etc. tilf. Bi, l, resten av kapittelet mgl. oc ollu þui allt þat Bh. er/ minna er en øyrir. þat er huínska. oc En Na. ef/ maðr værðr sannr at giallte konunge tva aura. .Silfrs tilf. Bh; Na. en þæim øyri er atte oc hæi/ti maðr at værri./ I Be, h; Na er kapittel 15 tilf. her. I Be står det i ei liste med dei første orda i kapittel 9–15; i Bh står det utan kapittelmarkering; i Na finst ei kapittelmarkering.

#10 inga kapitteloverskrift Be; Ta; Nu tekr maðr hauk bunðin ok um sletring Bh; um hauca stullð Bi, n; inga kapitteloverskrift, men i Bl er um hauka reiðr i þiofa b. skrive i margen med ei anna hand; Capitulus Tb; Oa, (der kapittelet står etter kapittel 8).

NU {E}f Bl; Ta, b; En ef Oa. tækr maðr hauk/ etc. tilf. Na, resten av kapittelet mgl. bundín resten av kapittelet mgl. Bn. i ræiðri resten av kapittelet mgl. Ta. etc. tilf. Be, l; Tb, resten av kapittelet mgl.; læita i þiofua bælkí ef þu þærft tilf. Oa, og i staden for resten av bolken har Oa eit kapittel her med overskrifta Um obota mall oll et cetera. Allær þær sæktír er till falla innan biar ok uttan takmarkar byar vars þa a konongr æin þægildi ok obota mall ok utlægðr. ok fyrir allt þæt er stolit er or konungs gardí ok sua fyrir forboð en allær aðrar sæktír þa æigu bíar men þridiung en syslu maðr þridíung. giælkyri þridíung uttan skipdrattor ok biar giæld. þat .a. giælkyri æín soman. En hann er ok skylðr at lata blasa till skipdratta allra ok kasta þan .i. myrkuastofuo er þær hafua till gort eða .i. ranzaks hus ok alla ræfsing æftir mott manna dome. þæssar rettarbøter gaf Magnus kononger son hakonar konongs. Ifølgje Keyser og Munch er dette stykket skrive med raudt blekk, som vanlegvis berre er brukt i kapitteloverskrifter. I staden for resten av bolken har Ta, b følgjande tekst: Oc .xíí. annur capitula oc rettar bøttar. er stenðar i landz bokenne. [oc løynír. mgl. Bh, tilf. med yngre hand. þa er han mgl. Bh. þiofr etc. tilf. Bi, resten av kapittelet mgl. att eða tilf. Bh. ef hín løysir eʀ/ atte. inga kapittelmarkering Bh; Na; kapittelet mgl. Be, i, l, n. En ef maðr stelr sletringi slættring Bh. af iorðu mannz etc. tilf. Na, resten av kapittelet mgl. / þa er sa hann Na. þiofr at. eða tilf. Bh. syni m mgl. Na. settar æiði. fellr til .íííj. marka ef fel/lr oc sva hit sama fyrir um Bh. hauka. konungr a þær sæktír./

#11 Um konongs iorð ef sælld verðr at uleyfi hans Bh; inga kapitteloverskrift, men i Bl er Um iarðar stulð Bi; um iorð konungs þar lz (for lanzbok) tilf. i margen med ei anna hand; Um íarðar stul{d} fyrir konungj ok annara manna Bn; inga kapitteloverskrift Be; Na; kapittelet står etter kapittel 12 Be.

NU sælr maðr iorð konungs etc. tilf. Na, resten av kapittelet mgl. at uløyfi v. Bn, resten av kapittelet mgl. hans etc. tilf. Be, resten av kapittelet mgl. þa er hann þiofr Bl, resten av kapittelet mgl. þiofr tilf. Bh, i; Na. at. etc. tilf. Bi, l, resten av kapittelet mgl. oc sua sa/ er kaupir. æff hann væit tilf. Na. nema hann frå nema: ef hann veit. æða Bh; Na. syní m mgl. Bh; Na. settar eiði. Nu tækr maðr mark/ stæina up mgl. Bh, tilf. med yngre hand. or iorðu. oc sætr niðr i mgl. Bh.rum stað oc fører settr Na. a lut þess er a mgl. Bh. / mot honum a. þa er hann þiofr at. oc sækr alæigu uið konung/ En .vi. aurum ef hann tækr upp ok sætr huergi niðr tilf. Bh; Na.

#12 inga kapitteloverskrift, og kapittelet står etter kapittel 10 Be; inga kapittelmarkering Bh; Na; Um kyrdrøka Bi; inga kapitteloverskrift, men i Bl er um rett lausan mann i þiofa .b. i lanz bokn tilf. i margen med ei anna hand; Um þa menn er legíast undír kyr manna Bn.

EF Nu Bn. maðr lægzt undir kyr etc. tilf. Be, i, resten av kapittelet mgl. manna frå kyr: bu manz Bl; resten av kapittelet mgl. Bn etc. tilf. Be, resten av kapittelet mgl. oc dreckr etc. Bl, resten av kapittelet mgl. sa maðr a engan ret a ser.

#13 Um ai foðr Bi; Um foðr ef maðr þarf at hafa Bn; inga kapittelmarkering, står etter kapittel 14 Be; dette stykket er ein del av kapittel 14 og står etter kapittlet utan markering Bh; inga kapitteloverskrift, står etter kapitel 14 Na; inga kapitteloverskrift, men i Bl er um fodur a veghe þar i landz b. tilf. i margen med ei anna hand.

EF maðr fær at veg etc. tilf. Bi, resten av kapittelet mgl. m rosse etc. tilf. Be, resten av kapittelet mgl.; resten av kapittelet mgl. Bn. sínu frå rosse: øyk sín etc. Bl, resten av kapittelet mgl. etc. tilf. Na, resten av kapittelet mgl. oc stendr høy ner neri Bh. gatu/ þa er hann þarf. þa take hann frå þa: take Bh. at usækiu þat sem roS hans þarf þar at eta. Nu sa kapituli, æff maðr finnir fear lutt manns, oc hæffuær æigannðe glatað tilf. Na, men kapittlet sjølv står etter kapittel 9.

#14 Um allden stulld ok þar grenir Bh; um alldin garða Bi; Um epla stuld ok huanna ok annars aldís Bn; inga kapittelmarkering, står før kapittel 13 Be; Na; inga kapitteloverskrift, men i Bl er um allden garða i þiof tilf. i margen med ei anna hand.

EF maðr gengr i æpla garð. etc. tilf. Be; Na, i, resten av kapittelet mgl.; mannz tilf. Bh, l. eða mannz Bn, resten av kapittelet mgl. / hunna etc. tilf. Bl, i, resten av kapittelet mgl. garð. lauka garð eða næpna ræit. ærtra eða bauna/ oc allt þat alðin er menn hægua m gorðum eða m frå eða: ok Bh. giæzlo. frå með: giæzlum Na. tvigilldi/ skaða þæim er atte oc .íj. aura i þokka bot. en ef tækr til øyriS eða/ mæíra sækr søcki Na. sem um annan stulld. En ef mgl. Na. þeir gera þetta er eigi hafa/ fe til at bøta. føre til þíngs moz Bh. oc sværi suare Bh; Na. fyrir eftir laga dome./

#15 inga kapittelmarkering, står etter kapittel 9 Be, h; Na; Huersu um funndit fe skal fara Bi; inga kapitteloverskrift, men i Bl er um lysíng a fe ef fínzt stendr i þiofa bolk tilf. i margen med ei anna hand; Huers m skal fara ef maðr finnr fe Bn.

En tilf. Na. EF maðr fínnr fear lut manz etc. tilf. Be, l; Na, resten av kapittelet mgl.; resten av kapittelet mgl. Bn. oc hæuír/ æigande glatað. etc. tilf. Bi, resten av kapittelet mgl. þa scal hann mgl. Bh. lysa fyrir monnum. en lyst scal frå en: þat skal vera Bh. samdø/grs. ællar værðr han þiofr at ef hann lysir eigi ef fe er sva mykit/ at þiofs sok ma nema. Nu skal maðr i liose hafa fe oc nyta ser oc þo at æigande kome kommr Na. þa eftir er slitið er. þa scal hann engu fe fyrir þat/ bøta. frå scal: bøtr hann ængo fe firir Na; frå Nu: mgl. Bh. en sa er ser kallar hann skal hafa til tvæggia skilrikra manna uit/ní at þat er hans fe oc hann a ef han scal urentr af tilf. Bh. vera oc svari sueria Bh. þar frå svari: suære thæir Na. / at fullan æíð. þa lætr hín han Na. at logum laust./

#16 Vm landrað Be; huar tylftar eiðr skal fyrir coma Bi; Vm tylftar æið ok ubotta moll Bh; Huersu tylftar eíða skal vínnna Bn; inga kapitteloverskrift Bl; Na. I margen har Bl tekst skrive med ei anna hand, um landraða sok. standr ekki i þiofa b. i lanz bokinni.

EF konungr kennír manne landrad. land raða sok Bh. / þa scal hann synía m tylftar æiði. sva scal eit ord som synest vere allra er uradert etter scal Bh. oc synía allra u/bota mala. Nu scal nefna .vi. menn a huara hond þæím er á Na. undan/ scal førazt. iamna at rette uið han. þan Bh. þa sem nestir honum ero. frå þa: mgl. Bh. ok \55r\ um þat mal ma kunnígazt vera. huarke sifiaðeʀ sifiaða Bh. uið hann ne æða Na. saka/ðer. fultiða menn oc valenkunna. þa oc mgl. Bh; Na. er huarke se ero Bh. aðr røyndir att/ rongum æiðum eða ne Na. skrok vattum. uittnum Bh; Na. oc hafa haffui Na. .víj. af þæim se hann hinn Bh; oc Na. sealfr attan/de oc mgl. Bh. .íííj. fanga vatta vattar Na. fulltiða oc ekki at mæin sørum røyndiʀ. frå sva scal oc: etc. Bi; frå þa scal hann: mgl. Be, n; etc. Bl. I tillegg har Bn kapitteloverskrifta Um eið staf þeirra er sueríh. / þa tilf. Be. sa scal sværia fullan æið fyrir sek frå fyrir: mgl. Bh, n. sem fyrir male sok Bi. er. en aller aðrer san/ne hans æið frå hans: eptir hans æiði Bh; frå aller: hínír Bn. m þui skilorði at æigi uíta þeir sannara annat (mgl. Bl) sannare Be, h, i, l, n. fyrir guði att/ sínní samhyggiu samuitzku Be; hyggiu Bi, l; Na; frå att: æpter sinni samuisku Bh, n. en er Be, l. þeir sværia./ I margen har Bl tekst skrive med ei anna hand, um settar eið{a?} er sten{dr} i þiofa bokinni i land.

#17 inga kapitteloverskrift Be, l; Na; Vm sættar æið ok þær greinir Bh; um søttar æið Bi; Um settar eið ok fyrir huert mal hann skal Bn.

SEttar æiðar æiðr etc. Bl, resten av kapittelet mgl.; æiðr Bh, i. skal standa æiðr etc. Be, resten av kapittelet mgl. um oll .vííj. .x., resten av kapittelet mgl. Bn. ærtoga oc .xííj. marka/ mal. etc. tilf. Bi, resten av kapittelet mgl. oc sva fyrir .x. marka mal. frå oc: mgl. Bh; Na. nu scal nefnna .iij. menn ahuara/ hond þæím er sakaðr er a þann hatt sem sagt er um tylftar æið ha/fa .ííj. af þæím oc æn Na; mgl. Bh. sealfr hín fiorðe ok tilf. Bh; Na. tva fanga vatta.

#18 inga kapitteloverskrift Be; Na; Um lyritar æið horsso vera skall huorso margir sueria Bh; um lyritar æið Bi; Um lyríttar eið. ok tvegía manna eið Bn; kapittelet mgl. Bl.

LN tilf. Bn (sannsynlegvis feil for EN). LYritar æiðr scal standa etc. tilf. Be, resten av kapittelet mgl. um oll .v. resten av kapittelet mgl. Bn. marka/ mal oc sua um tilf. Na. .íííj. etc. tilf. Bi, resten av kapittelet mgl. marka mal. frå marka: mgl. Bh. þar sem nefndir ero .íí. menn a huara/ hond hínum hins Na. sakaða. hafe hafa Bh. þa tva af sem han fær. oc tilf. Na. sealfr se hann frå se: mgl. Bh; Na. hín / þriði. En fyrir mærkr mal oc þaðan af smære. frå oc: mgl. Bh. scal nefnna til lyritaʀ/ æiðs sín man mgl. Bh. a huara hond hinum sakaða. hafa haffui Na. æin af þæím se/ sealfr annar. en tilf. Bh. fanga vattr hín þriði. þesse æiðr scal standa til þess frå til: þar til Bh. / er hafa skal tvæggia manna eið. eða æín æiði. þvi at æín scal øyris/ synía en tvæír tvæggia. ok tilf. Bh. sva sem i mgl. Bh. logbok skil. skilr Bh. /

#19 inga kapitteloverskrift Be, l; Na; Um meín særa menn hueria refst þeir skul Bh; um meínsøra menn Bi; Um þa men er suería ranga eiða Bn.

þeir men er tilf., sannsynlegvis med same hand. at þui værða kunnir kender etc., resten av kapittelet mgl. Bl; etc. tilf. Be, resten av kapittelet mgl.; resten av kapittelet mgl. Bn. [oc sanner mgl. Na. at þeir mgl. Na. sværia ranga/ æiða oc prouazt þat m sannendum logligum uítnum Bi. aþa. etc. tilf., resten av kapittelet mgl. Bi. þa skulu þeir [vera utlæ/gir þrea vætr oc mgl. Na. enskiS manz æiða eiðz Bh. eða uitna níota. m þui mote frå með: þui Bh. / at þeir gerðo sek sealfir onyta. væri uttlægr thria vættr tilf. Na. oc giallde konunge .íííí. merkr .Silfrs. ok ænn Na. .vi./ aura mgl. Bh. fyrir huern er sor m honum ef þeir uissu eigi at usørt var En ef þeir vissu at usørt var tilf. Bh; Na. fyr aðr Bh. / en þeir svoro. vinni Na. giallde huer þeirra tilf. Bh. .íííj. merkr silffrs tilf. Na. sem hann. En ef þeir atburðiʀ/ kunnu til at gerazt bæraz Bh. at þæim monnum værða þær stora Na. saker gefnaʀ/ er uið liggr lif eða oc Na. límir eða se alæigu mal. þa skulu þeir slikra/ uítna níota oc unðan førslu sem konungs er miskun til.

Boken er utgitt av Nasjonalbiblioteket

Last ned

Last ned hele boken til mobil/nettbrett i .epub-format eller som .mobi.
Du kan også skrive ut boken som .pdf eller html.

Om Magnus Håkonsson Lagabøtes bylov og farmannslov

Noreg var i forhistorisk tid eit bygdesamfunn, men i mellomalderen blei små sesongdrivne handelsplassar etter kvart større og meir etablerte, og i ein periode var Bergen den største byen i Skandinavia. Livet i byane var annleis enn på bygda, og det var tidleg behov for ei særskild lov for byane. Bylova til Magnus Håkonsson Lagabøte (1238–1280, konge av Norge 1263–1280) blei vedteken i 1276 og erstatta eldre lover som handla om byar og sjøfart, dei fleste av desse er no tapte. Magnus Lagabøtes bylov er ei viktig historisk kjelde, og gjev eit rikt innsyn i byordning og handel i dei norske mellomalderbyane.

Bylova kom sist ut på norrønt i 1848 ved Rudolf Keyser og P. A. Munch. Denne nye utgåva kollasjonerer mellom anna eitt handskrift og seks fragmenterte handskrifter som Keyser og Munch ikkje har brukt, samt eit fullstendig variantapparat.

Les mer..

Del boken

Tips dine venner om denne boken!

Del på Twitter
Del på Facebook

Gå ikke glipp av ett eneste ord.

Fyll ut e-posten din under så vi kan varsle deg når nye verk publiseres.