Det var ein Dag utpaa Hausten; dei baka paa Haave. Det dura gjenom Huse av rullande Kjevle yvi det breide Bakstebordi.
Enok stod i Kjeldaren og knadde. So kom det Bòd fraa Uppstad, at ho Legde-Guri vilde tala med han. Ho laag i Banen, vart det sagt, og livde kannhende ikkje til Kvelden.
Gunnar laut aat Knadtròge; Enok tok paa seg og gjekk.
– Guri laag svært klen. Det aaleitte henne aa røda; stundom var ho i Herota.Forfatternote: Herote: Ørske; Sanseløyse.
Enok sette seg ‘med Omnkraabenken der ho laag, og tala Gudord med henne; vart verande der heile Nons-ykti. Folke paa Uppstad slagta den Dagen, so dei hadde kje Stundir til aa vera inne.
Den gamle laage Stogo var myrk i slikt tungt Vêr. Ei Lugt var der so sur og vond, at der lite var inne verande. I Veggjom taut 247Sunnanvinden med si linde Jamring; rundt Huse høyrdest Staak av Kraake og Skjor, som hadde samla seg til Slagte-Gjestebod fraa alle Gardane.
– «Om jeg end vandrer gjenom Dødens Skygger, da er du dog mit Hjertes Klippe og min Del evindeleg», trøysta Enok. «No maa du tenkja paa Stjerna i Østerland … at den kann faa leida deg dit der Baane er.»
«Aa ja», sukka eit lite pipande, halvt kviskrande Mæle.
– – «Og so skal me beda, Guri.
‘Naar Øinene briste, og Synet forgaar,
naar Øret ei længer at høre formaar,
naar Tungen ei kan tale mer,
og Hjertet af Angst forfærdet er;
’Naar mig forgaar al min Forstand,
og intet Menneske mig hjelpe kan, –
din Hjelp, o Herre Krist! mig send,
stat mig bi i min sidste End’!’»
– «Aa ja, ja.»
«– – Ja er du kje glad, Guri … at du so snart kann venta Brudgomen?»
«– – Mig længes …» kviskra det, «at fara herfraa … aah.»
«Ja tenk; um ei lita Stund kanskje … er du der uppe og fær sjaa Gud som han er, Andlit til Andlit … og Englenes Mangetusund, 248og Lammet paa Thronen … og de tolvtusind Beseglede …. Daa maa du beda for meg, Guri.»
Ho svara ikkje; hadde lati att Augo og laag som ho sov. Andedraatten rikla og rikta so saart gjenom den gule, skinnmagre Halsen.
Det kvakk i han daa ho ikkje svara; vilde ho kje beda for han? Det kom for han eit tungt Ord av Apostelen Johannes: «Der er en Synd til Døden; om den siger jeg ikke, at I skal bede for den.» Saag ho at det var den Syndi han hadde gjort?
«Kristian?» kviskra Guri og slog det eine Auga sitt stivt upp. «Er det du, Kristian?» Ho vimra med Hendane i Lufti.
Stakkar, ho rasa. Tenkte paa Son sin, han som vart burte paa Fiskje her eit Aar. «Gud hjelpe henne, at ho heller maa faa tenkja paa deg no! – –
’Jesu, dine dybe Vunder
og din smertefulde Død
trøster mig i alle Stunder
udi Livs og Sjælens Nød’ …»
Han las heile Salmen, halvt for henne og halvt for seg sjølv; og han skalv i Mæle. Kannhende skulde ho slokne no? – «Vær tro indtil Døden, saa vil jeg give dig Livsens Krone … Vær tro indtil Døden … Vær tro indtil Døden …»
249Um ei Stund vakna ho og bad um Vatn.
Det var kje Vatn inne; han sprang ut og fann ein Kopp. So lyfte han henne i Sengi og lét henne drikke.
«– Du er … god med meg … Aah.»
«Endaa meir god med deg vil Jesus vera, naar du kjem til honom.»
«Ja – aah.»
«Eg tykkjer det maa vera so godt og lett for deg aa skiljast herifraa, Guri. Det er visst ikkje mykje, som held deg til Verdi no.»
«Nei. – Sidan den siste døydde … aah. – Daa skildest eg … med alt. Aah … Aa ja; kom … Herre Jesus.»
«Amen. – Og so maa du prøva aa venda all din Tanke til Frelsaren. Og agta deg, at det ikkje blandar seg noko jordiskt inn i Lengten din etter aa koma herifraa. So at det ikkje er Baani dine, du lengtar etter, meiner eg … meir enn Brudgomen. Aa, me kann aldri vera vakande nok! Djevelen er so sli etter oss, Guri …»
«Aa ja, ja; aah …»
«Du maa prøva, Guri, um du kann bøygja deg heilt under Guds veldige Hand. Endaa um du ikkje skulde finna Baani dine i Himilen … maa du endaa ha den same brennande Lengten; ja prisa Gud for alt. Kann du det, so veit du at du er prydd og budd til aa gange Brudgomen i Møte.»
250«Aah – aah.»
«– Fær du ha det so, tykkjer du?»
«Ja. – Men eg veit eg finn … han Kristian.»
«Det vonar eg au. Men um du ikkje skulde finna han, – berre du veit med deg sjølv, at du kunde vera fornøgd daa au. – Eg hev prøvt so mykje av slikt, Guri; eg veit kor faarlegt det er … og kor snart me kann daara oss sjølve.»
«Aa ja, ja. – Aah. – Men Gud hev frelst … han Kristian.»
«Gud frelse oss alle i sin Naade Amen – for Jesu Kristi Døds og Blods Skuld! – Amen!»
«Aah … aah … aah» …
Ho Guri vart so uroleg; laag og stræva og kava; vilde visst segja noko; det rykte i henne all Stad; rædd og bleik bøygde han seg ned aat henne …
«– – Trur du … eg vert fordømd … um eg tenkjer paa … Baani mine?»
«– – Naar du gjer ditt beste, Guri, til aa halda ditt Hjarta reint … og so hellest set all di Lit til Jesu Saar … so veit du, at Gud forlæt deg alle dine Syndir. ’Om dine Synder vare som Blod, ja røde som Purpur, saa skulle de blive hvide som den kvide –!» han braastana.
Ho vart so umskift … kava og kava som ho vilde upp; ei djup myrk Blaaning drog seg 251yvi Andlite hennar; so lyfte Hovude seg med ein stiv Rykk; og ho saag paa han … stirde …
Stort og villt steig Auga fram imot han i ei Rædsle so han vart stiv. Haare reiste seg paa Hovude hans, Hendane tok til aa riste; kva saag ho? kva saag ho? – Daa drogst Hovude attyvi; den tannlause Munnen gapa geispande upp … Han hadde reist seg og visste det ikkje; Knei skalv under han; han kava seg ut, sjakande, halvt dettande.
Kona hans Jonas Uppstad kvakk, daa ho raaka han Enok utanfor Døri. Han var grøn i Andlite. –
– Kva hadde ho set? – Han fælte so paa Heimvegen, at det var ei Trøyst for han aa raake sjølve Fante-Tomas. Denne forklaara for han sin djupaste Anskuelse, at Syndi mot den heilage Ande var det same som Syndi mot Naturen, 1ste Mosebok 38te Kapitel fraa det 8de til det 10de … Men det store brestande Auga pinte Enok, so han kunde kje fylgje med.
Boken er utgitt av bokselskap.no
Last ned hele boken til mobil/nettbrett i .epub-format eller som .mobi. Du kan også skrive ut boken som .pdf eller html.
Den naturalistiske romanen Fred kom ut i 1892 og regnes av mange som Arne Garborgs beste roman.
Romanen er lagt til Garborgs hjemtrakter på Jæren på 1860-tallet og handler om Enok Hove som sliter med religiøse grublerier. Han strever også med å finne sin plass i et bondesamfunn som må legge om fra tradisjonelt til et mer pengebasert jordbruk og hvor den pietistiske vekkelsesbevegelsen er på full fremmarsj.
Det er vanlig å lese i hvertfall deler av boka selvbiografisk. Som Enoks sønn i boka lot Garborg odel være odel og reiste tidlig bort fra gård og familie, og faren begikk selvmord da Garborg var bare 19 år.
Se faksimiler av 2. utgave, 1905
Arne Garborg regnes som en av de viktigste nynorskforfatterene i norsk litteraturhistorie. Garborg var interessert i å kartlegge hva som er grunnlaget for selvstendighet, både for individet og nasjonen. Det var først og fremst forholdet mellom språk og kommunikasjon, kulturell styrke og velferd som interesserte ham. Som journalist startet han i 1876 debatten: «Hva er norsk språk og nasjonalitet?» Garborgs skjønnlitterære gjennombrudd kom med den kritiske romanen Bondestudentar i 1883.
For denne boken finnes det også faksimiler tilgjengelig:
Fyll ut e-posten din under så vi kan varsle deg når nye verk publiseres.
