XXIV.

Gunnar var framsloppin.Forfatternote: framsloppin: konfirmera.

Og no skulde Dægeren taka baade Forklaring og altihop – han var vaksen Kar no og vilde lære seg til aa banne –; for jagu var han so leid av all denne Gudelegheiti og alle desse Bøkane, at det var reint so det lukta for han. (Naar han vart gamall, kunde han tenkje paa dei Ting.)

Og no kom det snart Brev fraa han Carolus. Og naar Breve kom, so var det berre aa lure seg av ein Kveld naar dei sov; og so til Byn; og umbord med ein Gong; so kunde dei taka ‘n! – Og so ut paa det frie, vide Have, kannhende alt til Arabia …

– Men Gunnar laut vente lengi paa Brev. Ved Marknads Tidir spurdest det at Carolus var heimkomin. Gunnar gjekk i aatte Dagar og lengta; kom han kje snart? Var det kje han, som kom ned i Vegen?

253Ein Dag Far hans var av i Likningskommissjonen, lurde Gunnar seg avstad sør-yvi Heiî til Fantehytta.

Raude og forøvne raakast Gutane att. Det var so vidt Gunnar kunde kjenne att han Carolus.

Han hadde vorti so vaksin. Gild var han au i Sjømannsbunaden sin, endaa Dyffelspjekkerten var heller slitin, og Segldugsbroki ikkje so lite bøtt; og det var komi noko framandt og liksom utanlandskt yvi han. Og slik ein Sving han hadde fengi paa Maale sitt! Han sagde baade «har» og «jog»;Forfatternote: Jog: jau. og «mangen» for mange og «bangen» for rædd og mykje anna fint; Gunnar vart reint bljug av det stakkars simple Bygdemaale sitt.

Ringar hadde han i Øyro paa Sjømanns Vis, og paa Handi ovanum Tùmen var eit Anker og eit Hjarta innprikka med blaatt; under stod Bokstavane C. M .T.; det var for at han skulde bli attkjend um han kom burt paa Sjøen, sagde han. Men paa Bryste hans var det innprikka eit heilt Skip, som Gunnar fekk sjaa, og paa Armen ei Gjente. Um det ikkje hadde vori vondt aa faa alt det innprikka i Skinne? – Ikkje noko vidare.

Det gjekk smaatt med Samrøda. Gunnar torde kje koma for braadt innpaa Maalemne 254sitt, og Carolus vreid seg for aa segja Sanningi. Ufysi var der i Fantestogo au, svart og stygt og fullt av Bos og Rusk; Ungane var nærsøkne og utukta, og ho Gunhild, Môri, gjekk og vabba og vavra og var full; Gunnar fekk Carolus med seg, og dei fylgdest uppetter Marki eit Stykje.

Daa tok Carolus til aa fortelja um kor fælt det var aa vera til Sjøs. Dei hadde drøymt um det «frie Hav», dei; men der var mykje meir Tvang paa Sjøen enn nokon Stad paa Land; ja verre enn paa sjølve Haave. Paa store Skutur var det endaa verre enn det hadde vori der han var; han hadde tala med mange um det. Og no var han komin heim for godt; vilde begjeva Sjøen. I Byn skulde han faa Arbeid paa ei Sjøbu; det var mykje likare. Av all Magt vilde han raade Gunnar og til aa gjeva Sjøen upp; nokon Plass hadde han kje kunna finne aat han heller.

Gunnar vart kald og flat. So lengi som han hadde tenkt paa dette, og gledt seg til det – –. Kva skulde han no finne paa?

«Var eg som du, Gunnar,» sagde Carolus, «so vilde eg til Byn og gje meg i Snidkarlære. Eller staa paa Krambu, um du likar betre det. Daa fær du baade Fridom og gode Dagar; og um nokre Aar kann du tena so mykje Pengar, at ein tenar kje so mykje til Sjøs i 255all si Tid. Naar ein ikkje vert Kaftein, daa; men det vert Landsfolk aldri.» –

– Det maatte Gunnar gange med. Til Avskìl fekk han ein Fallekniv av Carolus, ein med Massingskaft og Korkdragar og tri Blad; det trøysta han noko.

Og han tok til aa tenkje paa Krambui. Det skulde nok vera gildt aa staa der; og so kunde han koma til Sjøs sidan kannhende. Men so var det han Far. Aa faa Lov av honom, naar det var noko ein vilde – uff. Den som var fullvaksin.

Meir enn vanleg stur gjekk Gunnar no ei Tid; det var som alt stengdest for han.

«Er det noko som er deg imot, Gunnarmann?» spurde Far hans – uff! denne ufysne Blidlaaten, han tok til med i seinare Tid; mykje heller vilde Gunnar, han skulde skjelle. «Nei,» svara han stutt. Far hans sukka. «Eg tykjer det er so vondt at du aldri kann segja meg noko, Gunnar. Du kunde daa gjerne snakka med meg.» Gunnar murtagde. Kva skulde eg snakke med deg um, tenkte han. «Er du vond paa meg, Gunnar?» Gunnar vreid seg. Kva skulde no det vera for Snakk? Far hans sukka, langt og tungt; so gjekk han.

Men Gunnar rømde Far sin meir og meir. Han var so serskilt rar stundom, han Far no; 256fór aat med Faktir og Aatferdir mest som han var halvgalin; kva det skulde svara fyri, kunde kje Gunnar forstaa; han vart baade rædd og sinna av det.

Det hjelpte noko at Far hans var meir burte no enn fyrr; og so var han Torkjell Tualand her mest jamt; han var Dreng haalvestundo.Forfatternote: Haalvestundo: halve Tidi (skiftevis; t. D. ei Viku um Gongen). Ei Hjelp var det au at han var kje so streng um Sundagane heller som fyrr, han Far; Gunnar fekk mest raade seg sjølv Kveldyktine.

Daa lurde han seg gjerne ut. Vaaga seg stundom paa Garden millom hin Ungdomen; vilde kje gange her som Heimføding lenger. Men det var kje so morosamt paa Garden som han hadde tenkt. Han kunde ikkje koma noko inn med desse andre; dei hadde ein annan Maate i alt, og mest som eit anna Maal; dei lo kvar Stundi, og han visste kje rett kva dei lo aat. Stundom var det som dei gjorde Narr av han; – «aa jau, han vil nok vera med han Gunnar au; det hjelper nok ikkje Bibelspraak mot –;» jøss, for Ord dei kunde brùka. Det han sjølv fann paa vilde kje falle seg her. Gjenta hans Helge, ei fraa Sørbygdi som nyleg var hitflutt, sagde endaa ein Gong: «eg kann skyna at det er du som er uppvaksin 257med Fantane.» Daa lo dei andre so han vart reint bljug. Og som dei stundom skjemta med Kvinnfolki baade i Aatferd og Ord, det var so han visste kje kor han skulde gjera av seg. Skulde det au vera Folkeskikk?

Ein Sundag vaaga han seg ned til Heialand paa ei Dansemoro. Men han kunde kje danse og vart gangande der for seg sjølv. Ingin brydde seg um han, og ingin kom han i Drøs med; han kjende seg som eit Utskòt eller ein Utbygding. I ei Kvilestund millom Dansane vart han reint ille ute. Det var ho Olina hans Per – som og var framslóppi i Haust –; ho sette seg til aa gjera Narr av han. Hermde etter «hjaa han Enok», naar dei heldt Bøn; «alltid naar ein gjeng framum Vindaugo hans Enok, so er det ei Remjing som i eit Fjos naar Kjyrne vil ha Mat: æ–, æ–. æ–, remjar dei; og e–, e–, e–, piptar han Gunnar, ha-ha; og so ligg dei paa Kne! – difor maa dei gaa med Skinnbukser, so dei ikkje skal slita for snart Hol paa Knéi; hi-hi-hi!» – Gunnar stiltra seg ut; gjekk heim i fullt Sinne. Aldri skulde han tenkje paa henne Olina meir! Han vilde mykje heller ha henne Justina Haaland, um det ei skulde vera. Aa nei; ikkje henne heller. Ho hadde vori so kaut daa dei var hjaa Presten sist, ho; gjorde seg so til for Son hans Napolon Storbrekke, 258at det var ei Skam; inga vilde han hava; han gav deim F … Dægeren alle ihop, gjorde han.

Den einaste som var snild var i Grunnen ho Maren, Gjenta; og ho heldt med han i det, at Gards-Umagane var fælt store paa det. I Skùmingane naar ho Maren mjolka og han gav Bùje, rødde dei jamt saman, desse tvo, mest um Giftegreidur og slikt; og Gunnar tok til aa like dette.

Ho Maren var streng. Aldri hadde ho havt Hjaasvæve, endaa so mange som hadde freista aa faa henne til, og aldri skulde det koma slik Skam yvi henne heller. Det var fælt for den som fekk Lausbarn. «Ser du kje han Helmik Heialand, Son aat Enkja; han gjeng reint som eit Utskòt han; ingin vil ha noko med han. Og han tarv kje tenkja paa aa faa gifta seg, han; han er reint utskjemd. Og det berre av di han fekk den Lausungen for eit Par Aar sidan.» Gunnar visste det, og fælte. Det var reint som der fylgde noko stygt med han Helmik; og han skydde Folk det beste han kunde au. «Og for Gjentune kann du vita, det er endaa verre!»

«At det ikkje vert fleire Lausungar,» undrast Gunnar, «slik som dei fèr aat ofte!»

«Du kann so segja,» sagde Maren tankefull. Ho hadde eit mjukt, slørt Mæle og tala 259stilt, men med døyvd Eld; Andlite var kjøtfullt og rundt, Panna lita og trong, Munnen frisk, Tennane kvite og store. «Eg hev nok vori med paa mangt eg au. Men korleis dei steller seg og korleis dei fer aat, so kann du daa skỳna dei hev det Vite –.»

«Ja men korleis gjer dei daa?» spurde Gunnar, ustø i Mæle.

«Aa, dei greider det.»

Han spurde og spurde, men ho var stø; vilde ingin Ting segja.

Ein Kveld spurde Maren um ho ikkje skulde lære han aa danse; det kunde nok lata seg gjera, meinte ho; paa Laaven; um Sundagen i Kveldyktine. Han vart bleik og svara Ja; og det kom ei ikkje god Tid for han Gunnar.

– Ut mot Jol vart det Føre; Gunnar var med Far sin i Myri og køyrde Torv. Det var kaldt, so det rein i Nasane, og tungt og mødt aa vabbe i Snø og Vind. Himilen hekk full av Snøskyir; Lufti var graa og daud, og alt var tilfrosi. Gunnar gjekk og skugra og fraus i Snøvind og Sno med Augo svidande av Torvmø og Kalde. Han fekk kje Fred til aa tenkje paa Gjentur dessmeir; gjekk berre og harma seg paa han Far, som alltid skulde ut i det verste Vêre.

Minst lika han seg, naar dei var i Myri 260og lesste. Jamt stod han og ræddast at han Far kunde taka til med Blidlæte sitt, eller koma med desse Fyriteljingane um aa halde Daapspakti. Eller med dei gamle Spursmaali um Jesus, um han elska Jesus; um han hadde bedi til Gud i Dag; uff. Kvar Gong dei hadde lesst og kunde gange kvar til sin Øyk att, var han so glad, hon totte han drog Anden mykje lettare.

Men han skỳna at Far hans gjekk og brygde paa eitkvart; og tilslutt kom det.

«– – Eg undrast riktigt paa, kva du gjeng og tenkjer paa um Dagane, Gunnar. Kunde du ikkje finna paa aa segja meg det? – – Hm?»

«Hm.» Gunnar vart raud. Han Far skulde daa vel ikkje vita noko um dette med henne Maren …

«– – Ja det er kje som daa eg var litin,» sukka Enok. «Eg hugsar so godt –. Min Far var ikkje just den som snakka for mykje; og me Ungane gjekk og fann paa alle dei Ting me upp kunde tenkja til aa faa han i Drøs. Og naar me daa fekk han til aa snakka med oss litegrand, so var me so glade som Fuglar. Men du vil kje snakka med Far din, du, um han so bed deg um det.»

Gunnar visste seg inga Raad. Kva skulde han vel snakke med Far sin um? Aa koma 261med anna enn Gudsord nytta ikkje; det visste han fraa fyrr. Ofte nok hadde han fengi høyrt at me skulde gjera Rekneskap for kvart unyttigt Ord; og ofte nok hadde han harma seg, naar alt han sagde eller spurde um vart vrengt av i Gudsord og Hendesløyse.

«No er du framsloppin og vaksin Kar,» tok Enok i att. «So du skulde kje vera so reint baanskjen heller no. Du skulde ha Framtankar, du som andre Ungdomar. Du hev nok Garden; men det hadde eg au; og endaa gjekk eg so full av Tankar og Funderingar –; korleis eg skulde bruka Ungdomen min best, so eg kunde ha noko aa fara til med, naar eg fekk Garden ein Gong; – tenkjer du aldri paa sovore, du?»

Gunnar vart upp i Under av aa høyre Far sin tala so verdslegt og vitugt. Kannhende det kunde nytte aa vaaga seg fram med – –? aa langtifraa.

«Aa … ein kann vel alltid tenkja,» sagde han. «Men det nytta nok ikkje stort um eg sae det, tenkjer eg.» Han vart heit.

Enok sukka. «Nyttar det kje … aa snakka med Far din? – – Det er underlegt aa høyra paa slikt … for meg.»

Gunnar vart endaa heitare.

«Naar det er noko eg hev Hug til, so plar det jamt vera gale, tykkjer eg!» – 262Det kom meir Sinne i Mæle enn han plent hadde vilja.

Enok tagna reint. Dei køyrde heim; og Gunnar trega at han hadde vori so stutt paa det. Kven veit um han kunde ha fengi Løyve likevel, dersom han hadde spurt no?

– Dei stod ved Torvskuten og lesste av; daa søkte Gunnar næmare Far sin enn vanleg. Han kunde vilja spyrja ein Gong til.

Men Far hans tagde. Berre sukka ender og Gong, so det var mest vondt.

Eg fær vel taka til sjølv denne Gongen, tenkte Gunnar. Han Far er so underleg i denne Tid; kven veit?

Gong etter Gong stod han med Orde paa Tunga. Men han fælte seg av att, til dess det vart for seint. So fekk han heller drygje til dei kom aat Myri.

Men daa dei kom dit, hadde han misst Mode att. Det kunde vel ikkje nytte.

– – – «Kva var det du meinte,» tok Far hans i, «daa du sa, at det kunde nok vera noko, du hadde tenkt paa? Kann du kje segja meg det?» Det siste kom noko utòlegt. «Du maa daa vel tru at eg meiner det godt med deg; at eg ikkje vil deg vondt? – Det kann nok henda eg hev vore noko streng med deg … men du hev daa vel aldri tenkt, at … at ikkje Meiningi var god? 263– Kva? – Kunde du tru, at din eigin Far vil deg … anna enn det som godt var?»

Enok vart so underleg i Andlite.

«Nei,» kviskra Gunnar med Stræv; uff, no vart det leidt att. Men det var utrulegt aa høyre dette av han Far. Tenk han tilstod, at han hadde vori streng. Noko varmt og mjukt lagde seg um Bringa hans Gunnar.

Til aa koma yvi dette sette han i med alt sitt Mod:

«Ja eg meinte, at eg kunde nok ha Hug til aa koma til Byn og staa i Krambu ei Stund, so eg kunde læra litegrand, og tena nokre Skjelingar; ein vert so reint Heimaling av aa aldri koma ut.» Han fann Ord so han sjølv undrast paa det.

Det ljosna i Andlite hans Enok; Gunnar hadde tala mildt.

«Ja, ja, Gunnar,» sagde han, og laut døyve Gleda i Mæle sitt; – «det var kje so gali tenkt det! – Du kunde nok ha Gagn av aa koma ut og læra noko; og naar me kunde faa deg inn hjaa ein kjend og paaliteleg Mann –. Ja sjaa der kann du sjaa! Du skal aldri vera so rædd for aa koma til meg med sovore; du veit at eg gjerne vil … ha deg fram, eg. Me skal sjaa, kva Raad der kann verta med dette, Gunnar!» – –

Den Dagen var Gunnar mest glad i Far sin. 264– Mot Kvelden, i Skùmingi, stod han i Løo og hogg ut Høy aat Smalen; Enok gjekk og stelte og gav Øykine.

Med ein Gong kom han burt aat Son sin, slog Armane ikring han og drog han inn-aat seg. «Eg elskar deg so, Gunnar,» kviskra han; «du skỳner det ikkje!» –

Slepte so Gunnar, strauk han yvi Hovude; sukka stilt og gjekk.

Guten stod etter som han kunde sìge i Jordi …

Boken er utgitt av bokselskap.no

Last ned

Last ned hele boken til mobil/nettbrett i .epub-format eller som .mobi.
Du kan også skrive ut boken som .pdf eller html.