Innleiing

Sigurd Svein er hardhendt på leikarvollen, og leikekameratane seier at han heller skulle spørje mor si om kven far hans var, i staden for å skade dei. Sigurd går inn til Hjørdis, mor si, og spør henne, men ho vil ikkje fortelje noko. Ho seier berre at han burde dra til morbror sin, Greip. Sigurd salar ut Grane og rir i veg. På vegen møter han eit troll som får ri med, men snart kastar Grane trollet av så det brekkte ryggen. Om kvelden kjem Sigurd til Brattingsborg der Greip bur, men Sigurd får ikkje vite meir enn at far hans ligg under ein marmorstein. Sigurd trugar Greip med sverdet sitt, men Greip gjev han ei kiste med gull og rår han til å dra heim. På vegen bryt Grane foten sin, og gullkista dett ned i Rimarfossen.

Sigurd møter Oskoreia og Guro Rysserova, som leier Oskoreia. Ho spør om han vil vere den fremste i Oskoreia eller den lågaste i himmelen. Sigurd vel å bli med i Oskoreia.

Det er klårt at denne visa er bygd over segnene om Sigurd Fåvnesbane, men i munnleg tradisjon gjennom mange hundre år har innhaldet forandra seg svært mykje. Det er nesten berre namna på personane og hesten som vi kan finne att i dei norrøne heltesegnene.

Visa er dokumentert i over hundre oppskrifter. Nokre få er frå Setesdal, men stormengda kjem frå Telemark. Visa er ikkje kjend i andre land. Dette er nok ei mannsvise, nokre kvinner kunne også ein samanhengande tekst, men stort sett har kvinnene berre brotstykke.

Lindeman har notert ein melodi etter Øli Eivindsdotter Vauskaret frå Flatdal. Ole Mørk Sandvik fekk ein melodi etter Svein Tveiten i Bykle, Arne Bjørndal fekk ein etter H. Valberg i Lofoten, Rikard Berge etter ein anonym songar i Telemark, og Eivind Groven ein etter Margit Tveiten frå Vinje.

Oskoreia
I denne visa ender Sigurd opp som ein av dei fremste i Oskoreia. Det er ein skare som fer gjennom lufta ved juletid. Fremst rir Guro Rysserova (Hestehale). Etter kjem overnaturlege skapningar av alle slag syndarar, slagsbrør, drukkenboltar og andre sjeler som ikkje kjem inn i himmelen. I dei fleste europeiske land finst det forteljingar om slike skarar. Dei kan bli kalla «Den ville jakt», «Odins jakt», «Hellequins hær» eller anna.

Utsyn 61
Landstad 9

Oppskrift A

TSB E 50: Sigurd Svein

Oppskrift: Udatert av Magnus Brostrup Landstad etter ukjend songar, Telemark.

Orig. ms.: NFS M. B. Landstad 15, 15–17 og 19 (på s. 18 står det ei anna oppskrift).

Oppgjeven tittel: Sigurd Svein.

*

1. Og deð var kongins smádrengir
deir sankast sá viðe omkring,
deir gange sig uppá leikarvøllo
og leika der i ein ring.

2. Sigurð genger pá leikarvollin
deir hofmen sokko’mAlternativ lesemåte: sott en te hofeSamlarkommentar: drengin sop (Alternativ lesemåte: sott) en til hofe Smaatrolli gek honom te hofe.
han slog til ein under øyraetSamlarkommentar: með leikesoppin
saa høgt han til deir^{deir át honom} logeAlternativ lesemåte: han at deir loge.

3. Sigurð var af voxtro stor
han leikað fi utta skemtAlternativ lesemåte: list
sárað sá bleiv deir kongins drengir
og bloðit pá vollin stenktAlternativ lesemåte: mist

4. Om sá talað deir smádrengin
sá vreiðe som deir vore;
«deð er beðre du spyr efter fadirsnavne
hell’ du ger’ ‘kon sorg i sáro.Alternativ lesemåte: gefe ‘kon houggi sáre»

5. Sigurð kasta’ leikesoppen
han lyster einki lengr at leike
sá genger han in til ^si sælle Moðir sin
hanHer er det overskrive eit ord som ikkje er råd å tyda. sette henas kin i bleike.

6. Deð var no han Sigurð Svein
og axlar han sit skin
sá genger han i høgan loft
infi’ sælle moðer sinAlternativ lesemåte: Hjørdis modir sin.

7. Høyre du sælle moðir min
du løyser meg af vánde
du sege meg af fadirs navne
deð er sá vont i blygslo stande.

8. Høyre du, min sælli soni,
eg vil dig einki egge
men gak til Greip din modir‘brodir
han kan deg ráðet legge

9. Du veit no sælle modir min
at leiðin dem er langeAlternativ lesemåte: Høyre du min sæle modir du skal mig leiðin lange
HokkenSamlarkommentar:Hokken ɔ: hvartgin, hvilket af to. hva udtales som ho skal eg afAlternativ lesemåte: kven skal eg eti dinom garði
anten riðe ella’ gange.

10. Folen stender pá stallhusit
smádrengin kallar’n Grane,
men ber han dig til Hove idag
forvist dei^{eg fæler han} sá verte han din bane.Alternativ lesemåte: æg fæler mest min sælle son at han bær deg til bane.

10b.Denne strofa står tilføyd i margen, merkt b. Og høyre du mi sælle Mor
du sørgerAlternativ lesemåte: syter einki fer meg
æg er kommen or bánetalun
eg kan fulla hesten ride.

11. HjørdisSamlarkommentar: Juris – Andre Grindil, og forvexle saaledes hans Moders og hans Svigermoders (retta frå: Elskedes) Navne Grimhild gek át stallhusit
og leyste Grane af bandeAlternativ lesemåte: bando,
Sigurð stender i stallhus-dynni
og teker imot með handeAlternativ lesemåte: hando –

12. Sá tok han den gylte grima
og viplað om Granes haus:
«Idag skal ein‘ki Smádrengin læ at mig
fi Grane skal laupe laus.

13. Sigurð lagðe pá forgylte sadle
aa sprette deir jurðin tránge
«Anten skal eg dig styre idag
ella’ dauð efter tygilen hange.

14. Hjørdis gek at stugo in
hon blandar mjøð og Vín
sá sender hon deð pá høge hesten
til sælle sonen sin.

14b. Hon flydde honom forgyldte Sverð
og Skjold og Brynje bjarte
Hjørdis fylgir sin Son pá leið
sá milt er det moders hjarta

15. Hon ga Hon gaf honom deir nævahøggin
dærmeð hon honom hødt:
sá gjære du með kvor nytan drengin
som du i Markin møter

16. Hjordis gav honom Nævahøugen
den tið han steig til hest:
deð gefe du atte dine jafnlikar
og lat einki HouggitAlternativ lesemåte: Houggin festeAlternativ lesemåte: breste

17. Hordis gaf honom Nævahoug
og bloðit dreif ut sá viðe:
guten vart einki blið
han tikkist af høggi svie

18. Sigurd ut af garðen reið
med skjold og brynje bjarte,
honoms Modir fylgir sin son af By
sá blaut er deð Moders Hjarte.Dei siste to verselinene er bundne saman i ei klamme til venstre i margen, men det er uklart kvifor det står slik.

19. deð var no han Sigurd Svein
han reið seg fram under li{d}ðe
sá kom der ein rysillSamlarkommentar: Troll. af rustoSamlarkommentar: Rustone etter Beiste-Nuten.
og ville^{ropa han ville} med honom riðe.Alternativ lesemåte: ropa han mátte hallde aa biðe

20. Der kom ein Rusil af rusto
deð^han var ‘kje af dei friðe
han ropa pa’n Sigurd Svein
bað: en mátte með honom riðeDet er sett ei klamme til heile strofa i venstremargen, men det er uklårt kvifor det står slik.

20b.Denne strofa er skriven inn seinare under strofe 20, utan nummerering. Der kom ein Gut otor Rusto ut
var klæd i serkin side
hossi er det med en Sigurd Svein
no vil eg med en ride.

21. Rysillen kom af rusto neð
var klæð i serken siðe,
nasan hadd’n som nautefjøse
og augo som tjønnæn viðe.Alternativ lesemåte: under Liðe.

22. «Vel tor eg láne deg Folen min,
du reið honom einkiAlternativ lesemåte: aldrig sprængd,
men halt i taumæn og tygellæn
sáa ger kvor nytan dreng.»

23. «Eg spring^er á lendin af dessomAlternativ lesemåte: dessan skengin
Grane orkar bera ‘kon báðe,
sjalf styrer eg taumæn og tygilæn
sá vil eg vánin váge.

24. Rysen sette sig paa Grana bakiSamlarkommentar: «á græna bogum» – siges om Sigurd i Sigurdarkviða III, vers 36.
og tolv treð var deð til hofe
og femten elnir var Grana læggin
endá beina pá{a} Jori deð droge.Samlarkommentar: cfr. skov, femten elnir var grøna leggin etc.

25. Og sprang sá gjorðe den fliotfolen
deir totte deð var eit Under
og skok sá gjorðe deir skovlungarneSamlarkommentar: (arnir)
og rygginSamlarkommentar: (Læggine)? datAlternativ lesemåte: gjek isúnder

26. Rysillen reið sá lengi
at Sigurð tok tel undrast,
saa riste Grane honom rysillen afSamlarkommentar: ‹skar (som skaresul) til skovne› bleiv Skovlungane
og ryggen var flogin sundr.

27. Og deð var Grane skòrmeidde
stander han i Vegamøte
han var liksom ellen^Ormen i augo sjá
og ellin otor nasan frøste.

28. Sigurð reið seg allan dagin
og engin man han ságAlternativ lesemåte: Inki han hugs’ ság.
før han kom til Tenteborgi
der Greipe-garðen lág.

29. Um sá talað den Greipe-konginAlternativ lesemåte: mælte deð Greipe Kongin,
han sat i sin máltiðs tið,
«No høyrer eg deð innaborgs
hokken utatil borgin rið!»

30. Deir tappar mjoð i sylvarskálir
deir lat einki tome stande!
deð er Sigurð min systerson
han vikar herhit til lande.

31. Deir tappar mjød i sylverskálir
aa gefer kvarareOrdet står i parentes, med alternativ lesemåte over: kvoraurum kvarandre gott
kemer Sigurd min Systerson
han táler sá liteð spott.

32. GraneAlternativ lesemåte: Folen skal pá stallhusið
eta hafre og høy
og Sigurd skal ^gange i høgan Loft
og drikke með frugu og møy.Samlarkommentar: mær blot af om de øvrige kas. dannes af mey (Gren p 47)

33. Grane skal pá stallhuseð
eta havre og konn
og Sigurð skal i hogan loft
og drikke ^mjød af sylvarhorn.

34. Deir leidde Grane pá StalhuseðAlternativ lesemåte: Pá Stallen stende fride folen,
Smádrengin kaller’n SveggiAlternativ lesemåte: deð vore saa ven ein Stegge
han tuktarAlternativ lesemåte: jagar alle kongens hæstar
deir rømde át einom veggin.

35. Deð var Grane skormeidde
røyrer han sine romer
some slær han hausen sundr
og some tenner af munne.

36. Og høyr no du moðbroð min
hot eg no spyre deg
veit du nokut om faðer min
du dyl deð einki fer meg.

37. Æg veit no einki om faðir din
æg bur sá langt af leiðe
men deð hæf eg fer sanning spurt
han lig undir marmorsteine

37b.Denne strofa står skriven i høgre marg med tilvisingsteikn hit. Ho er unummerert, men utanfor står det: NB. Høyre du Greip min morbrodr
hot eg deg spyrgja má:
hot er meg til møie lagt
i detti fejings ár?

38. Og heyre du Sígur, mín systersoni
eg vil seia deg ana:
du rið mæd hennaOver ordet står det ein a Guro Rysserova
dei segir deð skal vera sá gama.

39. Deð var no han Sigur svein
han drog sit Sverð or slir:
Segir du meg einki fadersnavnit
sá skal deð koste dit lif.

40. Og tig no kvar du Sigurd svein
du stinge det sverð i skeide
eg skal gefa deg sylv og Gull
sá mykeð du sjaf vil eige

41. Eg skal gefa deg Gullkista
er virkað i Bjarmeland,
reis sá heimat til modur din
og tæga deg som ein mann!

42. Skal eg heran af garðe reise
med svivirdingi og skam,
aldri seer eg atte moður min
og aldri mit føðelandSamlarkommentar: (min fadirs land?)Utanfor dei to siste verselinene står det eit spørjeteikn.

43. Sigur reid frá Greipegarden
í hugen sá var han vreid,
men dá han kom seg i mørkan skog
da møtte han Ásgárdreið

44. Guro stelte hárpa si
og Gunnar slagi slóg
da reið Sigurð pá Rinarfossen
men der braut Grani sin fót.

45. Sigurd reið pá Rinarfossen
da Grani braut sin fót
sá slepteAlternativ lesemåte: sekte han neð den gullkista
da bauðs der ‘ki meire bót.

46. Sigurd heilt i gullringin
og kista flaut ifrá
níe sá vore dei fossehouggin
som grane laut springe dá.

47. Og hæyre du deð du Sigurd svein
hokkin vil du af dessom gera,
anten høgarsteSamlarkommentar: (hæste)? mann i Ásgárdreið
hel lágast i himilen vera?

48. Og høyre du Guro Rysserofa
du setter deð kosit fer meg,
men had’ einki grani sin fóten bróti
eg had’ vel silt riðit frá deg.

49. Sá ríð eg med deg til Ásgárd idag
om Grane meg orkar bera,
den høgaste Mann i dænna leikAlternativ lesemåte: detti Reid
deð er sá vónt vesolman vera

50. Grane er sá veik i sit bein
han orkar einki okkon fylgja,
æg láner deg Skjortang^ing Svarten min,
sa rið eg sjof pá ein lime.

51. Og had’ eg no vori Karl fer meg
som han var han Sigur svein,
sá had’ eg silt skoti flogdrakin
og Guro silt drassa en heim

*

Strofene er nummererte i oppskrifta. Strofe 14b er skriven inn med nummeret 15 i margen ved strofe 18. Strofe 15–17 har blitt retta til 16–18 i oppskrifta; men frå og med strofe 18 er strofenummereringa igjen slik som her. Strofe 27 er feilskrive som nr. 72.

Oppskrift B

TSB E 50: Sigurd Svein

Oppskrift: 1840-åra av Olea Crøger etter Olav Olsson Glosimot, Seljord, Telemark.

Orig. ms.: NB Ms 4° 644, 1–9.

Ingen oppgjeven tittel.

*

1. De va Konjens Smaaedrenjar
Dei sankas saa vie omkring.
Dei gjenge sæg saa v oppaae Leikavøllen
Aa leika der i ein Ring

2. Sigur gjænge paa Leikarvøllen
Dei Hofmænnæn saak En te Hove
Han slo te ein onder Øirae
Saa saartDen andre a-en er skriven til med blyant. Dei at honnom logo

3. Sigur va a Voxter stor
Han leika for utta Skjemt
Saara saa blei dei Konjens Drenjer
Aa Bloe paa Vøllen stænkt

4. Om saa tala dei SmaaedrenjeneDet ser ut til å ha vore gjort ei retting med nyare blekk her, men resultatet av ei slik lesing blir tvilsamt: Smaaedreijene
Saa vreie som dei vore
De æ bære Du spør ette Fairsnavne
Hel Du jær kaan saa saare

5. Sigur han kasta Leikebøllen
Han lyster ikkje længer aa leike
Saa gjænge han te si kjære Moer
Han sætte sine Kjin i Bleike

6. De va naa han Sigur Svein
Aa axlar han sit Skind
Saa gjænge han uti Høge loft
Fæ kjære Moe sin

7. Høire Du kjære Moe mitFeil for: min
Du løiser mæg af^av Vaande
Du seie mæg av Fairs Navne
De æ saa tongt i Blygsle gange

8. Høire Du kjære Soen min
Æg vi Dæg inkje ægje
Men gak te Greive Mobroe Din
Han kan Dæg Raae lægje

9. Du veit naa bæst Moe mit mi
At Leji den æ lange
Haaken skaa æg av Din Omgare
Anten rie helaa gange

10. Folen stænde paa Stalhuse
Smaaedrenjen kllarFeil for: klar en: Grane
Han skaa Dæg a Gare bæra
Aa føre Dæg paa Bane

11. Grindill gjek at Stalhuse
Aa løste Grane a Baande
Sigur stænde i Salhuesdynde
Aa tok imot me Haande

12. Saa tok han den forgylte Grime
Aa vixla om Granes Haus
Ida skaa ikje Smaadrenje læ at mæg
Fæ Grane ska laupe laus

13. Sigur la paa forjylte Sale
Aa spentte paa Jura traange
Anten skae æg Dæg styre idag
Hel aa dau ette Tyjylen hange

14. Gridil jek at Stougo ind
^Ho Blandar Mjø aa Vin
Saa sænder ho de paa høge hesten
Te kjære Sonen siOverstrykinga når ikkje heilt bort til dei siste bokstavane si. Soen sin

15. Sigur ut av Gare rei
Mæ Sjol aa Brynju bjarteSamlarkommentar: blank
Honoms Moer fyjer sin Son a Bye
Saa mildt æ de Moers Hjarta

16. De va naa han Sigur Svein
Han rie fram onde Lie
Saa kom der ein Rysyl af av RustoSamlarkommentar: Skraningen af et Fjeld ^ne
Ba han maatte mæ honom rie

17. Rysylen kom a Rusto ne
Va klæd i Serkjen sie
Nasane ha En som Nautefjose
Aa Augo som Kjønnen vie

18. Vel tor æg laane Dæg Hesten min
Du ri honom inkje sprengd
Halt i Taumen aa Tyjylen
Saa gjere kvaar nyttig Dreng

19. Æg spring paa Lænde a dessom Sjenjen
Grane bære kaan vel baae
Laan mæg Taumen aa Tyjylen
Saa vi æg Vone vaage

20. Femten Alne va Granalegjen
Di mælte honom te Hov
Rysilen sprang paa Granabakje
Aa Føtæne slaang paa Jor

21. Rysylen rei saa lenje
At Sigur tok te ondras
Saa riste Grane honom Rysylen af
Aa Rygjen gjek isonde

22. Sigur rei sæg alom dagjen
Intje han Huse saag
For han kom sæg te Brattingborg
Der Grei{g}vegarn laag

23. Om saa tala den Greivekonjen
Han sat i si maa^ltisl er sett til med blyant. si
Naa høire æg de æ inna borg
Haaken utta mi Borje ri

24. De tappar Mjø i S{i}ylvarskaalir
De lat ikje tome stande
De æ Sigur min Systerson
Han vikjarSamlarkommentar: besøger herhit te Lande

25. De tappar Mjød i Sylvarskaalir
Aa gjeve vvaarandreFeil for: vaarandre godt
Kjæme Sigur min Systerson
Han taaler saaliste Spaat

26. Grane skaa paa Stalhuse
Ete Havre aa Mjøl
Aa Sigur skaa i høge Loft
Drikke me Frugur aa Møiar

27. Grane skaa paa Stalhuse
Eta Havre aa Køn
Aa Sigur skaa i høge Loft
Drikke Mjo a Sylvar høn

28. Di lædde Grane paa Stalhuse
Smaadrenjen kallar En: SvegjeSamlarkommentar: Stor
Han tuktar alle Konjens Hestar
Alle aat eine Vegjen

29. Grane stæn paa Stalhuse
Rører han sine Rome
Some slær han Hausen sond
Aa some Tænæn a Monde

30. Høire Du de Du Mobro min
Haat æg naa spør Dæg
Veit Du noko om Fae min
Du dyle de inkje fæ mæg

31. Æg veit no inkje om Fai Din
Æg bur saa langt a LeiKommentar, truleg med handa til samlaren: NB. Faderen havde avlet Svend med sin egen Søster
Men dæ hæv æg ^fe længstom spurt
han lig onde Marmorstein

32. Dæ va no han Sigur Svein
han dræg sit Svær a Ballie:
om Du inkje seie mæg Fairs-Navne
saa sko dæ koste din Skalle.

33. Aa tig no quar du Sigur Svein
Du stik dit Svær i Sjeie,
Æg sko gjæva dæg Sylv og Gull
saa mykjy Du sjav vi begjære.

34. Æg sko gjæva dæg Gulkjista,
æ virka i Bjarmeland,
Reis saa heimat te Moi di
aa skjikke dæg som ein Man.

35. Ja sko æg her af Gari reise
mæ Skjændsel, aa mæ Skom
aller seer æg atte Moi mi
aa alli mit Føeland.

36. Sigur rei ifraa Greivegarn
i Hugjen saa va han vrei,
men dær han kjæm sæg i mørkan Skog
der mødte han Aargaar-Reie.

37. GuroKommentar, truleg med handa til samlaren: Anførerinden for Aaskor-reie stilte Haarpaa si
aa Gunnar sloe Skoe,
daa rei han Sigur paa Rimar fossen
men der braut Grane sitFeil for: sin Fot.

38. Sigur rei paa Remarfossen
daa Grane braut sin Fot
saa slæpte han ne den Gulkjista,
daa baus der kje meire Bot.

39. Sigur helt i Gulringjen
aa Kjista flaut ifraa
nie saa vore dei FoshoggjeSamlarkommentar: (Smaafosser)
som Grane laut springje daa.

40. Aa høire Du dæ du Sigur Svein
haaken du vi no gjæra
anten høgast i Aaskorreie
hel laagast i Himmelen væra

41. Ja høire du Guro Rysse-Rova
du sæte dæ Kaare fe mæg,
men ha inkje Grane sin Foten braate
saa ha æg silt rie fraa dæg.Alternativ lesemåte skriven på tvers av sida med anna blekk: Ha kje Grane brote Jøltehoven / Æg ha let sku rie fraa Dæg

42. Saa rie æg mæ dæg te Aasgar idag
om Grane mæg orkar bæra
den høgaste Man i denne Leik,
dæ æ saa vont aa VesolmanSamlarkommentar: (Mindremand) væra

43. Grane æ saa veik i sit Bein
han orkar inkje okkon fygje
Æg laaner dæg Skjærting, Svarten min
saa rie æg sjav paa en Lime

*

I registeret på permen har balladen tittelen Sigur Svend.

Strofene er ikkje nummererte i oppskrifta.

Over oppskrifta står det: Mel. Den gamle Stævmelodie. I margane på alle sidene av oppskrifta, så nær som på den siste, er det med penn og blyant skrive inn sifferoppskrifter og tekst til andre viser.

Over strofe 11, 14, 18, 21, 22 og 32, står det tilvisingsteikn og «1 vers» med blyant. Over strofe 16 står det slikt tilvisingsteikn og «3½ vers».

Utanfor strofe 20, står det: Se v. 16 & 28

Strofe 18 og 19 er bytte om med nummerering «1» og «2» med blyant. Her står strofene i den opphavlege rekkjefølgda.

Oppskrift C

TSB E 50: Sigurd Svein

Oppskrift: 1897? av Johannes Skar, truleg etter Svein Knutsson Hovden/Tveiten, Bykle, Setesdal, Aust-Agder.

Orig. ms.: NFS Johs. Skar 42, 42–49 (reinskrift).

Oppgjeven tittel: Sigur Svein.

*

1. Sigur rei dei Grimar-fossinn’,
aa Kjista flaut i Straumo.
«No meinar eg Guro hev Grani forgjort;
han gjer seg so stiv i Taumo.»

2. Ti lenger ‘an rei dei Grimar-fossin’,
ti lenger flaut Kjista ifraa;
aa nie vaare dei Straume-foddo,
som Grani maatte springe daa.

3. So lengji rei ‘an Grimar-fossinn’,
ti Grani ‘an braut sin Fot,
aa Kjista rok i Straume-foddo;
de baust an ‘kji meiri Bot.

4. Rove-Guro aa Ryse-Gro,
dei ha so mykji aa deile;
dei sloges der um an Sigur Svein,
dei vill’ ‘an baae eige.

5. Men Gro ho kasta Lykle-kjippi,
de song ‘ti Guros Fang:
«Aa sjov hev du Sigur Svein drilla,
aa Namni du gjev ‘an kann.»

6. «Grani hev so granne Bein,
han orkar ‘kji okkon fygje;
men eg ska laane deg Skjerking-svarten,
so ri’ eg sjov paa ‘n Limi.»

7.Det er eit større operom mellom den førre og denne strofa. Sigur kasta Leikeballen,
han lystar ‘kji lenger aa leike;
so gjeng ‘an heim ti si kjære Mo’ir
aa gjore si Kjinnir bleike.

8. «Aa høyre du de du Mo’ir ti meg
du løyser meg av den Vandi:
fortel’e meg um mitt Fairsnamn –
de e so tungt uti Blygsle gange.»

9. «Aa høyre du de du Son ti meg,
eg vi deg ingjen paa eggje;
men gakk ti Greiven, din Moibror,
han kann deg vel Raa’i leggje.

10. Eg hev ‘n Hest paa Staddi standand’
som Smaa drengjinn’ kaddar Grani,
den kann du ‘kji styre, min kjære Son,
han ville visst bli din Bani.»

11. «Aa høyre du de du Mo’ir ti meg:
aa syt no alli for die;
eg hev trodt dei Baaneskone
aa tor vel Folen rie.»

12. Sigur Svein gjekk i Stadden inn
aa løyste Grani o’ Bòndó,
aa Grindill sto i Stallhusdynnè
aa tok imot ‘n me Hòndó.

13. Aa de va Grani paa Staddi sto,
han le’a paa sinom Rommi;Samlarkommentar: «Rommi – de va Skankann ‘ass de,» sa Haddvaar Bjaane.
sume so slo ‘an Hausen sund’e
aa sume Tennar o’ Munni.

14. «Bastar Di inkji Folen min,
men let ‘an sleppe laus,
so fennst der ‘kji att’e av Greive hesto
den einaste Tonn i Haus.»

15. «No ska ‘kji Smaadrengjinn’ læ aat meg,
daa Grani ‘an løyp’e laus;
no ska eg Beisli av Gulli gjera
aa sveipe kring Heining-Haus.»

16. So gav ‘u honom de Nevahoggji
me sam ‘an steig ti Heste:
«Aa gjev de no att’e ti din Jamlika
aa lat inkji Moti breste.»

17. So kaam der eit Trodd av Rustinn’ ut,
de va inkji av dei fri’e;
Nasann’ ha de som Nautefjos
aa Augo som Tjønn i Lio.

18. Aa Rysen gjekk bak Granis Bak,
va klædd i Kjortelen si’e
«Aa høyre du de du Sigur Svein:
kvi maa eg ‘kji me deg rie.”

19. «Ja set deg paa Lendi av denni Skjengjen,
fer Grani ber’e ‘kon baae;
so styrer eg sjav’e Tygjil aa Taum
aa læt den Voni vaage.»

20. Femten Alni e Graneleggjen,
dei mæler ‘n ifraa Hovo;
men Rysen der atta fer Søylè sat
han Føtar paa Jori droge.

21. So lengji rei den Langbein-Rysen,
at Sigur Svein seg maatte undre;
aa Grani ‘an rister den Rysen av,
so Ryggjen brotna sund’e.

22. Sigur Svein rei den allan Dagjen
aa ingjen Garen saag,
alt ti ‘an kaam aat den grøne Lunden,
der Greive garen laag.

23. Aa Greiven ‘an sat i haagen Lopt
aa saag seg ut so vi’e:
«No tikj’ eg eg høyrer de inna Borgo
at ottafer Borgjinn’ ri’e.»

24. «No tappar Di i Sylvarskaalinn’
aa lat dei ‘kje tome stande;
eg ser de e Sigur Svein, Systeson min,
han vitjar ‘er hit ti Landi.»

25. «Tappe no i dei Sylvarhonno
aa lat dei stande fudde,
fe de e Sigur Svein, Systeson min,
han toler ‘er ingjen Sult’e.»

26.Det er eit større operom mellom den førre og denne strofa. Femten vaare dei velske Milir
dei høyrde hor Folen steig.Det står ikkje meir enn desse to verselinene av denne strofa. Jf. strofe 34.

27. Grutte Guten ‘an va inkje bli,
han syntes av Hoggji svi’e;
so kaam der eit Trodd av Rustinn ut
aa ba de fekk me ‘an rie.

28. Der kaam eit Trodd av Rustinn’ ut,
de tuta so vent i Honnè:
«Her bryggje mi Øl av Briske bar
som Bonden av goe Konnè.»

29. Greiven ‘an gjekk i haagen Svali,
saag gjenom Hjelmen trong:
«No ser eg Grani aa Sigur Svein,
som leikar slik Kjæte-sprong.»

30. «De maa vera Sigur Svein, Systeson min,
som gjer ‘kon ei Skjale fær;
han skjemmest vel lenger i Dvòlo’ liggje
aa kvekkje paa rusta Svær.»

31. Sigur Svein rei av Borgji ut
me Skjoll aa me Brynja bjarte,
aa Grindill fygde sin Son av By –
so mildt e de Mo’irs Hjarta.

32. Sjav so gjurer eg Soylen fast
Drengjenn’ e liti ti.Det står ikkje meir enn desse to verselinene av denne strofa.

33. Sigur fekk sin Mo’irs-arv
pakka i raue Gullskrin;
han bastar a fast ti Soylens Bak
aa set a paa Folen sin.

34. Aa Sigur rei av Borgji ut,
han lyser av Gulli rein;
aa femten vaare dei velske Milir
dei høyrde hossi Folen steig.

35. Sigur kaam til Grimar-aa,
den floymde unde Berg aa Li:
«No gjell de um Folen hev sekker Fot
aa stend i Straumen stri.»

36. Aa Grani sprang ut i Kjæta-sprong,
men snaavar i Saumen si;
aa Kjista gjekk laus av Soylens Bak
aa gjoymdes i Straumo stri.

37. «Du som e ætt- aa arvelaus
aa e berr’ ‘n Trælason,
du vaagar ti gjeva ‘kon Hoggasvie
aa vekkje de K{o}ungeblo

38. De va bæri du heimi sat
aa gjætte Gjeit i Li’e,
ell gange hera paa Leikemoen
aa gjeva ‘kon Hoggasvi’e.»

*

Strofene er ikkje nummererte i oppskrifta.

Rekkjefølgda på strofene i oppskrifta virkar nokså tilfeldig, og balladen byrjar in medias res. I «Gamalt or Sætesdal» (utg. 1961–1963, band III, 251–256) har Skar sett opp strofene slik: 37–38, 7–12, 15, 33–34, 31, 16, 27, 17, 28, 18–21, 35–36, 1–3, 22–23, 29–30, 24–25, 13–14, 4–6 og 32. (Strofe 26 er ikkje med der.) I ei oppskrift gjord av Torleiv Hannaas etter Svein Knutsson Hovden/Tveiten i 1913, står strofene (med noko tekstvariasjon i høve til oppskrift C) truleg i ei rekkjefølgd slik Svein song dei, slik: 7–12, 16, 15, 31, 27, 18–23, 29, 25, 24, 14, 13, 4–5, 1–3 og 6. Strofe 17, 26, 28, 30 og 32–38 står ikkje i Hannaas-oppskrifta, og oppskrifta har to andre strofer, såleis (etter Kirsten Bråten Berg og Leonhard B. Jansen 1991: Svein Knutsson Hovden – kvedar og sogemann, s. 154–156):

Etter strofe 18:

So kom der eit troll av rustine ut
va’ klædd i kjortelen lange.
Å høyre du de’ du Sigurd Svein
kvi sko’ eg ette’ deg gange.

Etter strofe 24:

Å Grani han sko’ i stallhusi
å ete på konn å høy.
Å Sigurd Svein sko’ i hågeloft
å danse mæ’ frugur å møy.

Ei mest identisk reinskrift finst i NFS Johs. Skar 3, 2–7. Ho er skriven opp i fleire bolkar, først strofe 1–25 og 37–38 på s. 1–4 (med berre mindre variasjon i rekkjefølgd) med overskrifta «Sigur Svein» I denne bolken er det fragmenter av to strofer:

etter strofe 23:
– – – – – – Hjelmen tronge

og etter siste strofa eit fragment med ein liten prosatekst:
Sjur gjekk paa Leikvodden
– – – – – – – – – –

(han kasta Hommemann av Salen; daa visa Kungjen an ut.)

Under bolken står det: Svein Hovda. Etter denne bolken kjem tre og ei halv strofe av Draumkvedet etter same songaren.

Andre bolken, også med tittelen «Sigur Svein» og også tilskriven «Svein Hovden», består av strofe 27–31.

Tredje bolken følgjer rett etter den andre, utan overskrift. Han består av strofe 32–36, og under står det: Svein Hovda – etter Far sin.

Dette kan tyde på at Skar har høyrt visa sungen i fleire omgangar, at Svein har lært ho både av far sin og av Hallvor Bjåne (jf. kommentar i strofe 13), og at oppskrift C er ei samstøyping av det som Svein har sunge for Skar.

Om Kjempe- og trollballadar

Kjempe- og trollballadane skildrar meir enn andre balladar kamp og strid. Nokre er relativt realistiske og skildrar dramatiske konfliktar mellom sterke menn. Ære, makt og rikdom er sentrale verdiar, og helten går bokstavleg tala over lik for å leve opp til forventningane som blir stilte til han. Kvinnene står på sidelina i desse visene.

Trolla dukkar rimelegvis opp i dei eigentlege trollballadane. Slike viser minner ein heil del om undereventyr, både når det gjeld handling og tematikk, gjerne ved at ei kongsdotter er teken i berg. Så blir det heltens oppgåve å drepe trollet og fri ut kongsdottera, noko han alltid greier med glans.

Fleire av kjempe- og trollballadane byggjer på motiv i den norrøne litteraturen, ikkje minst fornaldersogene. Alle desse visene har norsk/vestnordisk opphav.

Del boken

Tips dine venner om denne boken!

Del på Twitter
Del på Facebook