Fjellkragg

79Kantorist Monsen fraa byen stræva seg upp bakkarne til Nyvollen. Sola var varm og vegen bratt, og mannen hadde ferdaklæde og 100 kg. kjøt paa seg; og nisteskreppa tyngde, og sveiten silla. Endeleg var han uppe ved husi og saag mannen sjølv burtmed vedskjolet. Han gjekk burttil og helsa.

«Og velsign arbeidet!» la han til. Mannen saag upp og sputta brunt. Monsen sette fiskestong og skreppa fraa seg og stod blank og sveitt og 100 kg. tung og turka sitt runde andlit.

«Det blev fint vær,» sa han.

«So, gjor’ de’ de’?» sa Kallen og stirde paa ein vedkabbe. – «Men eig ska’ – ler deig, eig, din – din – byfut!» murra han og sette øksa i til skaftet.

Kantorist Monsen tykte mest det var han kallen meinte paa. Men det laut no vera vedkabben.

«Di driver paa og hugger ved, Di,» sa han.

«Ve’ ja, – ka skoill eig heillest haugg? – 80Din grautsekk der du e’!» la han til aat ein annan kabbe.

«Maa man ikke ro over det vandet der for at komme til Tingstadsæteren?» spurde Monsen.

«Ro? Ferskjelli om de’.»

«Kan man gaa langsmed berget kanske?»

«Nei, de’ slæpp du fint. Om du so va’ skaft som ei gjeit, far!»

«Hvordan kan man saa gaa?»

«Naar de’ e’ is, so ….»

Kantorist Monsen var raud fyrr, av god mat og varme; no vart han endaa raudare, av sinne. Han vart standande der raud og fleinskallutt, og turka sveiten. Kallen skjelte ut eit vrangt bjerke stykke, kalla det veglaupar og truga det med øksa. Det var ein liten breidvaksen mann, firkanta mest, med langt, svart haar og ein vid, raud skjeggkost. Augo stirde smaa og blanke fram under tjukke, kvite augnebruner. Han hadde saueskinnshuva paa og ei stor vadmaalskufta, men var berrføtt.

«Vil De laane mig baaten Deres indover vandet en tur?» spurde Monsen spakt.

«Ja, de’ vil eig.»

«Tak, tak, det var bra. Hvor ligger den henne?»

«Ligg? Paa vatne’ veit eig.»

Kantorist Monsen fraa byen lyfte hatten høgt yver fleinskallen i takk og gleda, og stabba av nedtil vatnet attanfor garden; for honom var det hovudsaka aa faa laana baaten, eit vrangt ord fraa 81eller til saka ikkje han. – Der var ingen baat. Fanst ikkje; berre ramarne av ein. Han laut uppyver att, han hadde vel gaatt for lite enno idag …. Lang i andlitet kunde han ikkje bli; elles hadde han vorte det.

«Det var ingen baat der-nere; uten en ubrukbar en?»

«Nei, de’ va’ de’ fell ikkj’. – Men no ska’ du te-hest, din, din… Vil du soinn? Vil du soinn?»

Det var bjørkekabben han baska med.

«Di har jo en ny baat, har jeg hørt.»

«De’ hi eig hord aa, de’.»

«Vil Di ikke laane mig den da?»

«Jau, hi eig sagt! Eig vil, eig vil.»

«Men hvor har Di den da?»

«Laant ‘n bort førr. – Din idiot (til ein ny kabbe). Din byfant!»

Kantorist Monsen sukka. Han hadde berre tvo dagar fri, og han skulde fiska. Han visste inga raad, og so gjekk han inn i stova, til kona, eit lite, skuldlaust ting i «velsignede omstændigheder». Det var alt anna enn greidt for ho òg.

«Ja, hain Per …» sa ho. «De’ e’ ikkje for godt aa varra hainn. Hainn hi ikkj’ vørri slik aill-tia. Men de’ e’ so rart kor de’ gaar.»

Ho sat og saag framum han med raadville augo. Av og til glytte ho snøgt til døra og det vesle gulbrune glaset. Naar han tok frami, og sa at det skyna han so godt, flutte ho seg nærare – og stirde paa han.

82For naar ein vert jaga fraa farsheimen, so. Naar ein ikkje fær eit rødt øre av nokon ting, so. Um einkvar annan og hadde vore Per Beint fraa garden vart han jaga!

Jaso. Det var daa fælt, tykte han. Ja, fælt ja? – Ho kom nærare med krakken. Det var so mykje fælt, at …. No skulde han høyra. Dei var berre tvo syskend, tvo brør. Og han Per vart jaga ifraa det alt ihop. Men – kvifor det daa?

Ho saag nedyver seg, skamfull liksom, og smilte.

«Eig tjent der, eig,» sa ho laagt og seint.

Han skyna, og ho flutte nærare.

«De’ va’ no fell fer sempelt, de’ da,» sa ho. Men – ho vart vel jaga fyrst, vart ho ikkje det? Ja, det … Ho vart no det ja. –Ho kviskra. – Ho Gusta kom til der ho, – ho som er i Amerika. Ho vart no gift med ein farmar der, ho daa, kom det høgare. – So fekk dei seg i eit rom nedmed elva, daa dei var gift, og budde der. Slikt eit trivelegt rom …. Fagernesset.

Ja, Fagernesset visste han av. Der var det vakkert.

«Slekt eit triveli rom.»

Ho sukka og stirde paa han; men tok seg i det.

Men det var i den tida desse ulukkelege engelsmennerne tok til aa koma. So var det ein kontrakt. Det var bror hans som for med han, 83– han skulde skrivast paa. «Hainn Per va’ litigrainn arg, leksom, sjer du, aa so skreiv ‘n ikkj’ paa ‘om.» Daa var syra seld. Banken – dei sat der og raadde desse storingarne, bror hans og dei der. So tok dei romet, gjorde dei. Og daa hadde dei fire smaa born!

«Det var fælt,» sa Monsen, og han tykte det.

«De’ va’ no værst fer ‘n Per da; hainn tok de’ so tongt.» Men no det siste her, det var ein bymann. Han Per kom til aa kalla han noko, – det for so tjukt av dei og rak um sumaren, ein fekk med nø’n ikkje pusta for dei. Det er so rart med det, naar ein har alle desse ungarne, det bli ikkje so paa prikken alt, alltida. «Men lort va’ de’ ikkj’ i mjolkja,» sa ho laagt og tunglyndt. Han Per heldt med ho, han, – det gjorde han alltid, det. Han vart sinna og viste deim ut. Dei vart sinna, dei og, som ventande. So kom han Per til aa kalla ein av deim tosk. Det skreiv dei upp. Dei var tvo toskar alle tri, sa han Per. Han maatte til byen daa, pengar hadde han ikkje. Det var berre tvo døgr, men ….

Ho stirde upp i andlitet paa han, graagul og liksom glasøygd.

Og mykje, mykje meir enn det, sa ho. Alt hadde vore bakvendt aat han Per. Difor var han og – liksom …

Ho hiksta til, vart so tjukk i maalet; reiste seg og tok eit barn som skreik.

84Om nokkon annan aa ha vørri Per sa ho.

Kantorist Monsen sat og sveitta. So reiste han seg, og stod og sveitta ei stund. Han skulde ha sagt noko, men visste ikkje kva det var.

Endeleg kom det for han noko. Han bøygde sin tjukke kropp og fann fram ein pose apelsinar or skreppa; det vart nett ein til kvar aat smaaan. Han reinska deim og kasta skalet paa gruva, medan borni stirde med store augo etter det og heldt anden.

Per kom inn med ved. Han saag paa kona ei stund, fyrr han slepte veden; so saag han snøgt burtpaa borni, og so burtpaa skorne aat framandkaren, – borni hadde slege ring um han.

«Sætt deig!» sa han.

Monsen var lydug.

«Du e’ ut aa fer,» sa han.

Han saag heilt upp til knei paa han no. Ja, han var daa det, sa Monsen, – han heldt paa og hjelpte ei gjenta med apelsinen. Han undra seg yver kva det kunde vera no att.

Kona stod lita og gul i den stutte stakken, heldt anden og saag paa han. No saag ho paa framandkaren og smilte fjaag. Ho var so sæl, ho kunde ikkje standa still. Per sin make fanst ikkje … Det hadde ho sagt til han og, so ofte; men sjaa han raringen, han sa berre at ho var maken hans. Han var so ordsterk, han.

85«Du skoill over vatne’?»

«Ja-a.»

«Dæm kjæm trast me’ baaten no,» sa han og tok ein unge paa fanget.

Kantorist Monsen tykte han vilde segja noko, men tagde.

«Vil Di ha en dram?» spurde han ei stund etter.

«Næi, so Gu’! Du ska’ faa laan baaten læll!»

Kona log med sprukke maal, ein høg, turr laatt. Ho var visst uvan med aa læ, høyrdest det for. Ho log og heldt seg paa knei.

«Du Per aa rett læll!» sa ho hikstande. «Du e’ da ein oinnerli fjellkragg du!»

«De’ e’ gluft te feskardon du hi,» sa han Per.

Boken er utgitt av bokselskap.no

Last ned

Last ned hele boken til mobil/nettbrett i .epub-format eller som .mobi.
Du kan også skrive ut boken som .pdf eller html.