Dette arbeidet har hatt som mål å beskrive alle dei handskriftene Nasjonalbiblioteket har som inneheld norske mellomalderlover. Utgangspunket har vore Gustav Storms (1885) handskriftbeskrivingar i band 4 av Norges gamle Love indtil 1387 og katalogen ved Nasjonalbiblioteket.
Det er funne fem handskrifter som ikkje er med i Storm 1885, to av dei er komne til Nasjonalbiblioteket etter 1885. Viktigast av dei er fragmentet Ms.8° 2037, som inneheld delar av landslova. Dette fragmentet er ikkje brukt i utgåva i NgL 2.
Det viser seg at Nasjonalbiblioteket har avskrifter av alle dei norske mellomalderlovene, med unntak av den eldre Frostatingslova (utanom kristenretten). Det er særleg fire av dei som burde granskast nærmare.
Det eine er Ms.4° 546, som inneheld ei avskrift av den eldre Gulatingslova, men truleg ikkje etter det einaste bevarte mellomalderhandskriftet, Codex Rantzovianus.
Det andre er Ms.8° 29, som inneheld ei dansk omsetjing av Frostatings kristenrett, med tekstkritisk verdi.
Det tredje er Ms.4° 591, som inneheld dansk omsetjing av den såkalla Gulatings nyare kristenrett. Omsetjinga skal byggje på eit tapt handskrift.
Dessutan bør ein granske Ms.4° 377 nærmare. Dette er ei omsetjing til dansk av Gulatings-redaksjonen av landslova. Etter Storm 1885:734 skal ho byggje på eit tapt handskrift. Utgåva av landslova i Rindal og Spørck 2018 byggjer på alle kjende handskrifter med norrøn tekst, som ikkje er avskrifter av andre kjende handskrifter. Det digre materialet av handskrifter (i alt 131) med omsetjing til dansk er det ikkje gjort noko med. Ei gransking av Ms.4° 377 kunne vere eit fyrste spadestikk.
Ms.4° 507 har ei omsetjing av bylova som ikkje åleine byggjer på eit kjent handskrift. Såleis har det tekstkritisk verdi, og må vere med i grunnlaget for ei ny utgåve av bylova.
Nasjonalbiblioteket har også dei avskriftene og kollasjoneringane som R. Keyser og P. A. Munch gjorde som grunnlag for utgjevinga av NgL. Dessverre er det ikkje råd å finne att Ms.4° 691 A, som skal innehalde hirdskråa og rettarbøter.
Dei to viktigaste lovhandskriftene Nasjonalbiblioteket har, er utan tvil Ms.4° 1 og Ms.4° 317, som begge inneheld m.a. Magnus Lagabøtes landslov i avskrifter frå fyrste halvdelen av 1300-talet. Utanom desse to finst det i Noreg berre eitt landslovhandskrift frå mellomalderen. Det ligg i Trondheim, og er litt yngre.
Ms.4° 1 inneheld Gulatings-redaksjonen av landslova. Denne delen har vore rekna for å vere islandsk, men eg har i dette arbeidet argumentert for at den er norsk, truleg skriven i Bergen rundt 1300 eller tidleg på 1300-talet.
Etter mitt syn inneheld Ms.4° 1 den eldste norskspråklege boka som finst i norske samlingar i dag.
Rettarbøtene i Ms.4° 1 merkjer seg ut ved å vere lite brukte i NgL, og i fleire tilfelle er dei stila til Steigartingslag på Hålogaland. Ingen andre handskrifter nemner dette lagdømet, som blei etablert rundt 1300.
Ms.4° 317 inneheld Eidsivatings-redaksjonen av landslova, og dei kristenrettane som er aktuelle for det området. Handskriftet er truleg skrive i Oslo, men seinare brukt på Hamar. Erik Gunnes har kalla handskriftet «Hamar bispestols lovbok» (sjå RN 1 nr. 1009).
Nasjonalbiblioteket har ei rad handskrifter med dansk omsetjing av landslova. Utanom Den arnamagnæanske samling i København har ingen så mange handskrifter, i alt 25.
Boken er utgitt av Nasjonalbiblioteket
Last ned hele boken til mobil/nettbrett i .epub-format eller som .mobi. Du kan også skrive ut boken som .pdf eller html.
I 2024 er det 750 år sidan Magnus Lagabøtes landslov kom. Lova er overlevert i 39 handskrifter frå mellomalderen, og nokre få yngre.
Eit hovudmål for denne boka er å kaste lys over dei handskriftene av norske mellomalderlover som ligg ved Nasjonalbiblioteket. Ms.4° 1 og Ms.4° 317, som begge inneheld landslova, blir grundig beskrivne, også med omsyn til innhald og språk.
Boka omfattar også dei 25 handskriftene av omsetjing av landslova til dansk, og andre handskrifter av norske lover. Innleiingsvis er det gjeve eit samla oversyn over dei norske lovene frå mellomalderen, som alle finst i avskrifter ved Nasjonalbiblioteket.
Fyll ut e-posten din under så vi kan varsle deg når nye verk publiseres.
