Innleiing

Herr Peder rir ut for å fri til ei jomfru og føre henne av garde. Ho kan nok tenkje seg å følgje med han, men svarar likevel nei, for dei sju brørne hennar og alle frendane har tidlegare avvist herr Peder. Dei vil ta livet av han om han tek henne med seg. Dette bryr han seg ikkje om, og ho blir til slutt med han. Når dei sju brørne til jomfrua vil hindre herr Peder i å føre søster deira bort, drep han dei i sjølvforsvar. Men dette er meir enn ho kan bere, ho dånar og fell til jorda som død:

Dett war stoltenn Elin,
hun saa hind brøder bløde;
hun blegnet och hun sorthenet,
hun daned thill iordenn død
(DgF VII: 244).

Heldigvis kviknar ho til igjen, og dei to kan gifte seg:

Thack haffue Peder Hennricksenn,
saa vell holtt hannd sin throe:
saa bød hannd thill sin brøllop,
med eren lod hannd thett boe
(DgF VII: 244).

Vi har berre ei fragmentert oppskrift av denne balladen. Denne gjorde Torleiv Hannaas kring 1910 etter Torkjell Asbjørnsson frå Tonstad i Vest-Agder. Av folketeljinga frå 1910 går det fram at songaren vart fødd i 1848, vidare at han er enkjemann og driv som sagmeister og med ymist anna. Han kunne også enkeltstrofer av andre balladar, som «Agnete og havmannen» og «Råmund unge».

Som det går fram av handlingsreferatet, finst denne balladen også på dansk, langt betre dokumentert enn på norsk. I eldre adelstradisjon finst det seks tekstar, og frå nyare tid har Evald Tang-Kristensen skrive opp eit par variantar frå Vest-Jylland (DgF VII: 241–254). Axel Olrik meiner at dette er ei relativt ung vise, og nemner bl.a. trekket med at jomfrua dånar som mistenkjeleg, det «røber et vist Forfald i Visestilen» (DgF VII: 241).

«Peder Henriksson» står ikkje i Kjempeviseboka, så det må truleg liggje eit skillingstrykk til grunn for oppskrifta etter Torkjell Asbjørnsson. Teksten er nokså fri i høve til handlingsgangen i dei danske tekstane.

DgF 418

Oppskrift A

TSB D 70: Peder Henriksson

Oppskrift: 1910 av Torleiv Hannaas etter Torkjell Asbjørnsson Jødestøl, Tonstad, Sirdal, Vest-Agder.

Orig. ms.: EFA T. Hannaas 433, s. 17–19.

Oppgjeven tittel: Peder lill Henrikssøn

*

Høyre dog
1. Og vill du gå, hell vill du stå
hell [vill du] på skauen renna
:/: [hell] tore [du] mandelig våga ditt unga liv
for kjære god viljen henna :/:

2. Inkje vill eg gå, inkje vill eg stå
[inkje vill eg] på skauen renna
Men eg tore mandelig [våga] mitt [unga liv]
for [kjære god viljen henna]

3. Høyre dog Peder lill Henrikssøn
hvor haver du været så leng(j)e
{Aa}Å jei haver været i lunden grøn
og veitt dei dyr i eng(j)e

4. (Å) Høyre [dog Peder lill Henrikssøn]
hvor er de dyr du skjøtte
Å dem gavst jeg min gode ven
på veien jeg ham møtte

5. Uppå en haug der står et træ
som hver mann kalder sylvan
:/: Og der ligger under din brødre syv
her hjælper ei sandhed at dølge :/:

6. Og haver du veiet min brødre syv
da var du ikke bange
Og^{Men havde} [du veiet min] fader med stor glæde
stor glæde så sjille du fange

7. Uppå en haug der står et træ
som hver mann kalder blade
Og der [ligger under din] brødre syv
og så din kjære fader.

*

Strofene er unummererte i manuskriptet.

I oppskrifta står fire strofer på s. 17 og dei tre siste på side 19. På side 18 står det: Ho ville ha Peder lill Henrikssøn. Men faren og brørne sette seg imot. Denne visa sto i Kjæmpebogjæ.

Om Riddarballadar 1

Riddarballadane er den avgjort største av alle dei seks balladegruppene. Her finn vi viser med mange og sprikande emne. Samla sett gjev riddarballadane likevel ei tilsynelatande realistisk skildring av livet i adelsmiljø, men så å seie alltid med vekt på dramatiske hendingar som forføring, sjalusi, brurerov, valdtekt, utruskap og drap.

Del boken

Tips dine venner om denne boken!

Del på Twitter
Del på Facebook