Norske mellomalderballadar
Kongen kjem til gullsmeden for å sjå dotter hans. Gullsmeden vil ikkje at kongen skal få sjå henne, for ho er berre eit born, men kongen insisterer at ho skal danse for han. Ho dansar til ho blir dårleg og føder to born. Ho fortel at far til barna var ein ukjend mann som braut seg inn i huset hennar. Kongen forstår at han er far til borna og gifter seg med henne.
Ifølgje TSB-katalogen finst TSB D 415 «Gullsmeddottera» berre i Danmark og Sverige, men redaktørane for katalogen konsentrerte seg om tekstoppskriftene og var ikkje merksame på at Lindeman hadde skrive ein melodi og ei fyldig oppskrift etter Anne Hansdotter Hynne i Solør.
Vi har dessutan ei enkeltstrofe etter komponisten og musikaren Anders Heyerdahl (1832–1918) frå Aurskog i Akershus.
Visa finst også på dansk og svensk. Særleg har denne balladen vore populær i Sverige, og det kan sjå ut til at varianten etter Anne Hansdotter Hynne har lånt omkvede frå ein av dei svenske viseformene. I ein svensk variant frå 1820- eller 1830-talet trugar elles kongen med å drepe gullsmeden dersom dotter hans ikkje følgjer med han, og ho gjev då også etter:
«Och will du nu inte för Konungen gå,
Så will han låta mitt hufvud huggas af.»
«Nej förr än han skall låta ert hufvud huggas af,
Förr skall jag gå så långt jag förmår»
(SMB 4:2: 221).
«Gullsmeddottera» har mykje til felles med både «Kongen og fru Jutteli» (TSB D 414) og «Liti Kjerstis dans» (TSB D 416).
Hos Liestøl og Moe er det trykt ei redigert og normalisert form av «Gullsmeddottera» (Liestøl & Moe 1959 I: 61–63, 263).
Utsyn 100
DgF 245
SMB 187
TSB D 415: Gullsmeddottera
Oppskrift: 1853 av Anders Heyerdahl etter ukjend songar, Aurskog, Akershus.
Orig. ms.: NB Mus ms a 2730, nr. 15.
Ingen oppgjeven tittel.
*
1. Kongen han saler paa sin Gangande Graa
– udpaa Gilden –
Han skulde vist reise til Gulsmedens Gaard
– du Danske mei overvunden –
*
Strofa står til Heyerdahls melodioppskrift.
TSB D 415: Gullsmeddottera
Oppskrift: 1864 av Ludvig Mathias Lindeman etter Anne Hansdotter Hynne, Grue i Solør, Hedmark.
Orig. ms.: NFS O.M. Sandvik 2, nr. 13, 1–4.
Ingen oppgjeven tittel.
*
1. Danske Kongen kom ridende paa Kongens Gaard,
– og paa Gaarden –
nu skal du lade mi Dotter faa se
– thi de Danske MøyerAlternativ lesemåte: Møene haver vunni –
2. Mi Dotter hun er alt for lita og for ung,
hun orker ikke ind for den Danske Kongen gaa
3. Jeg var tilfreds om hun ikke var meer end Aarene tre
saa skal du nu lade mig hende faa se.
4. Kongen han ganger i Buret ind
nu skal du ind for den Danske Kongen gaa
Men du skal ikke sætte dit røde Guld paa
5. Hvorfor skal jeg ikke sætte mit røde Guld paa
Jeg haer ikke faat det med nogen Vanære.
6. Liten Kjirsten hun sætter paa silkesyt Serk
som femten Jomfruer havde syt med sit Værk
7. Og liten Kjirsten hun sætte paa sig Silke kjole blaa
Saa røde Guld efter hver SomAlternativ lesemåte: Søm laa.
8. Liden Kjirsten trædde paa sig Silkestrømper blaa,
Der ovenpaa trædde hun Guldspændte Skoe
9. Liden Kjirsten sætte paa sig Guldkrona ny
saa Ma{g}ken fandtes ikke i Danmarkens By.
10. Liden Kjirsten sætt paa sig Fingerhandsker smaa
saa lyster sig ind for den Danske Kongen gaa
11. Danske Kongen hængdte Spel oppaa Golv
og liden Kjirsten trættet de Homænder tolv
12. Og liden Kjirsten ropte paa Terna si
nu hændter du mig FirAlternativ lesemåte: Fyr i Bure ind
13. Danske Kongen han ganger i Bure ind
Hoss er nu Far aat de to blege Kind
14. Ja det veed Gud Fader udi Himmelen
hvad enten han er i Live eller dø.
15. Min Far han var saa for vis en Mand
han bygde mig et Bur ved Skjødestrand
saa de femten Homænd skulde føre Skibet i Land
16. De femten Homænd Byrdørra brout
den sekstende mi Æra naut
17. Han hadde Guldsnor om sin Hat
det saag jeg i den mørke Nat
18. Her er nu Far til de to blege Kind
*
Strofene er ikkje nummererte i oppskrifta.
Over oppskrifta står det: 1864
Boken er utgitt av Nasjonalbiblioteket
Last ned hele boken til mobil/nettbrett i .epub-format eller som .mobi. Du kan også skrive ut boken som .pdf eller html.
Riddarballadane er den avgjort største av alle dei seks balladegruppene. Her finn vi viser med mange og sprikande emne. Samla sett gjev riddarballadane likevel ei tilsynelatande realistisk skildring av livet i adelsmiljø, men så å seie alltid med vekt på dramatiske hendingar som forføring, sjalusi, brurerov, valdtekt, utruskap og drap.
Erotisk kjærleik og alle komplikasjonar som kan følgje med den, som standsskilnad og foreldreautoritet, står nesten alltid i sentrum. Ikkje minst kretsar riddarballadane om døden, den uventa og nådelause døden, som verken den unge brura eller brudgomen slepp unna. Motsetninga – og samanhengen – mellom kjærleik og død har appellert til mange, og er truleg ein hovudgrunn til at det vart dikta så mange riddarballadar.
På grunn av storleiken er gruppa delt i to i denne utgåva. Dette bandet inneheld balladetypane frå TSB D 283 til og med TSB D 436.
Fyll ut e-posten din under så vi kan varsle deg når nye verk publiseres.
