«Fåfengt å binde um banesåret»

189Døra nurkar i kalle jønni
og istappen heng ikring;
lenger var meg den vinternotti
enn halve alderen min –

Utpå våren døydde Gunhild. Ho somna inn med’ Sevat heldt handa hennar og song so fager ei vise.

Duva sette seg på liljan kvist,
gud å råde;
ho syngjer so fagert um Jesum Krist:
herre gud gjeve oss sin nåde –

Då han ingenting meir visste å segje eller gjera dei stundene han sat hjå henne, fann han på å synge. Og gamle viso frå ungdomstida i presteheimen rann honom i hugen, for vers, dei gløymde han aldri, og synge, det kunde han, og det gjorde han altid når rådløysa var størst. Det var som ein døyvedrykk han kunde skjenke seg sjølv kostnadlaust –

Og det han no stod i var mest meir enn han greidde. Han gjekk som på glør. Ikkje visste han å gjera seg sjølv rekneskap for alle dei kjenslor som båra gjenom han. Sorg? Å javisst var det sårt å 190sjå henne døy, ho hadde vore god med han. Men ikkje vilde han havt desse åra uppatt. Det hadde vore ein leik millom eldar –

Men no? Heretter?

Nei, ikkje tenkje! Og han song og song, vers etter vers med mjukt mæle og heldt den visne handa –

Og Gunhild såg den kvite duva, og høyrde so blid ein englesong um Jesum Krist, med’ sjela dorma av i den siste svevnen –

Dagen fyre, då Berit sat hjå henne, hadde ho mest vore i ein dus. Men eingong vakna ho brått, augo flakka og fann Berits andlit.

«Du og han Hans»…

So orka ho ikkje meir. Orda vart til ei uskyneleg vavling, med’ dei gule fingrane klora på åklæda.

Men Berit skyna. Og det gjekk som ei frostskaking igjenom henne, at mor hennar låg der og pintest med vonde tankar attpå alt. Og ho bøygde seg ned og kviskra, at no skulde det skje. «Han Hans og eg, me skal nedyvi no, mor – til presten» –

Og ein liten smil gleid yvi andlite til den sjuke og gjorde det mindre strengt.

Men um natta, i den augneblinken siste livsgneisten slokna, var det som ei ljosbåre gleid yvi dei harde, forpinte dragi, glatta ut kvar rynke, og gjorde det smale fine andlite so forunderleg ljost og ungt –

Sevat hadde sunge henne inn i siste svevnen, og no sat han der og gret stilt –

191So var han vel glad i henne lel, tanken gjekk som ein styng gjenom Berit.

– Det vart ei lang ferd som fylgde Gunhild Buvin til grava.

I heimen tala gamle-presten so vent um dei som var trugne til det siste, at alle gret – utan Berit. Ho sat som steingjengi, hugtung so ho syntes ho måtte døy og grava seg ned med henne som no skulde utberast. Men ho åtte ikkje tårur. Og ho kunde ikkje halda den tanken burte frå seg, at den snilde presten tala ut i vêret. Stod der og dikta. Ho mor var av so veikt eit to, at ho aldri sjølv visste, kor lite ho hadde vore trugi mot det ho vart sett til å verje –

Likferdsfolke fekk ikkje augo frå Berit der ho sat, stiv og kald å sjå på, medan Signe som var heimkomi til gravøle, kasta seg på golve og storgret, so dei måtte ha henne ut. Stakar Signe! Ho var nok ikkje frisk hell’, ettersom det lyddest – og kjælebåne til mor si hadde ho altid vore. Men Berit var det hardt grjot i.

Det gjekk eit ord etter langgomor hennar som sume hugsa idag. «Tri mennar og tri bjøl’kjyr ha eg mist», skulde ho ha sagt, «men gud skje takk og pris ha ingen set ei tår tippe» –

Ho Berit var nok av same malmen.

– Han Sevat vilde ha stort lag, og Bersven, som var flutt uppi for godt no, vart bodsend til å ståke med maten. Alt skulde vera på nymotens vis. Bersven hadde meint det skulde vore etter bygdeskikken med rjomegraut og fjellfisk, og sa det med Berit. Men ho svara berre:

192«Lat det bli etter viljen hans – dennegongen.»

Hundra menneskje seig ut og inn og vart matstelte på Buvin fyrr dei kom iveg til kyrkjegarden; dit fylgde tretti hestar. Det vart ein dryg tur midt i førefalle, og folk og hestar var like slitne då dei nådde so langt at dei berre hadde bakken upp åt kyrkja og klokkune tok til å ringe.

Ein våt og frosen flokk var det som endeleg fekk samla seg kring den opne grava som gapte so uhugleg svart midt i den blå, vasstrukne vårsnøen.

Presten og skulemeistaren hadde venta so lenge, at dei longe var trøytte og illevølneForfatternote: Illevølen: ille voren. dei òg, og ikkje var det stor makta i måle åt nokon av dei.

Ei dampsag kveste og kvein, bilar tuta, og eit godstog ramla pæsande og frøsande inn på stasjonen like bak kyrkjemuren.

Den blåbleike gamle trekyrkja og den armodslege gravplassen var so tett innringa av denne verda med sitt ståk og stell, at det var som dei skrumpa meir og meir saman og i trøytt vonløyse gav upp fyreretten sin til det vesle rome som enno var esla det himmelske.

Få høyrde kva presten sa, og den krimfulle gamle klokkaren song salmeversa åleine med håst mål. Snøslabbe la seg kaldt kring føtane, og heile kyrkjegarden var som ei blåsur øydemark kring den kalde audslege kyrkja. Ein og annan gravstein av vanlegaste slage, turre og keidsame, og ein og annan svart, skakk kross stakk upp av slabbe millom namnlause graver som nedsnødde tuvor. Alt småfolke 193lengst upp i avkrokane hadde nok med å slite for det lévandes; dei daude måtte dei gje’ i vårherres hand, når dei eingong var i jorda komne. Men minne var livande gjenom ættled i dei små stovorne, um grava grodde til –

– Endeleg sat det frosne og svoltne likferdsfylgje i klokkar-stugu og tina seg upp med varm kaffi og den gode nista frå Buvin, som Bersven og Berit hadde sytt for, raust og rikleg på gamal vis. Det var som ei utløysing etter den stuslege stunda på kyrkjegarden.

Sevat hadde vore i tvangstrøye so lenge no, at han kjende seg reint ussel.

No kunde han endeleg tala med sitt vanlege mæle att, og han sette seg attmed den store jarnomnen, der nokre av dei eldste gubbane hadde funne seg rom. Og no losna tungebanda, og dei vende attende til live –

Og på heimvegen vart ikkje hestane spara, men uppyvi-bakke gjekk det og drygt vart det. Men i Buvin-tune stod Bersven på utkikk, ankefull for maten –

– Det vart sein natt fyrr alle hadde vore tilbords. Men alt gjekk fint, og alle fekk nok og meir enn det. Kvar gjest hadde ført sendingsmat med seg, og garden hadde ytt sitt beste; det vart eit retteleg storgravøl, som det sømde seg etter Buvin-fruva.

Men han Bersven, som visste koss det stod til med økonomien på Buvin, spara der han kunde, mest på den dyre rødvinen. Han skjenkte minst 194mogeleg i glasa, og då han Gullik Settmoen hadde tømt tri glas gjekk han framum utan å skjenke på att. Men då han gjekk forbi den nye presten òg, so var det ein som kviskra til han, at glase til presten var tomt. Men han Bersven lest ikkje høyre.høyre.] rettet fra: høyre (trykkfeil) Og sidemannen til presten sa orsakande, at han tok til å høyre so lite, han Bersven.

Men då han kom ut i kjøkene fortalde han dette og smolla so godt – «han Bersven høre det han vil høre, han,» sa’n.

– Dagen etter var det stor frukost til alle nattgjestene og middag til eit par tjaug. Og då fekk Bersven sleppe til med rjomegrauten og fjellfisken. Det var tridje døgre han ikkje var or klædom.

Boken er utgitt av bokselskap.no

Last ned

Last ned hele boken til mobil/nettbrett i .epub-format eller som .mobi.
Du kan også skrive ut boken som .pdf eller html.